Vào 9g ngày 14/6, tại tòa soạn báo Đất Việt, 108, Trường Chinh, Hà Nội đã diễn ra buổi giao lưu trực tuyến với chủ đề: "Tư vấn, phản biện và giám định xã hội: Làm thế nào để tạo sức bật?". 

 

Hoạt động này đã khẳng định vai trò đặc biệt khi đưa ra những ý kiến tư vấn, phản biện các dự án lớn của đất nước và trở thành một kênh thông tin quan trọng cho các cấp ra quyết định. Vì thế, hoạt động này ngày càng được nhắc đến nhiều hơn với sự tin cậy của xã hội. 

 

 

 

Để tiếp tục nâng cao hơn nữa vai trò của VUSTA cũng như hoạt động TVPB&GĐXH, ngày 16/4/2010 Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị 42-CT/TW “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. 

 

Chỉ thị được giới trí thức đánh giá  là định hướng phát triển Liên hiệp hội Việt Nam, trong đó có hoạt động TVPB&GĐXH. Vậy đây thực sự đã là điều kiện đủ để hoạt động TVPB&GĐXH thực sự “cất cánh” ?

 

Để cùng làm rõ vấn đề trên, Báo Đất Việt phối hợp với Ban Thông tin và Phổ biến kiến thức của VUSTA tổ chức giao lưu trực tuyến với chủ đề: “Tư vấn, phản biện và giám định xã hội: Làm thế nào để tạo sức bật?” vào lúc 9h00 - 11h00 ngày 14/6/2011 tại Tòa soạn báo Đất Việt, 108 Trường Chinh, Hà Nội.

 

Khách mời gồm:

 

1. TS Trần Việt Hùng, Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam

 

2. TS Phạm Văn Tân, Tổng thư ký Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam

 

3. GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội

 

4. GS.TS Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội xây dựng Việt Nam

 

5. TS Phạm Sĩ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam

 

Dưới đây là nội dung cuộc giao lưu...

 

Xin hỏi TS Trần Việt Hùng, hoạt động phản biện của Liên hiệp hội trong những năm qua tập trung chủ yếu vào những lĩnh vực nào? Kết quả ra sao? - (Trung Thành, 34 tuổi, Nam , Mê Linh- Hà Nội)

-TS Trần Việt Hùng: Xin cảm ơn bạn đã đưa ra câu hỏi hay. Đối tượng tư vấn phản biện và giám định xã hội của VUSTA là các chính sách, chương trình, dự án đề án về phát triển kinh tế - xã hội, giao dục - đào tạo, khoa học, công nghệ và môi trường có tính chất phức tạp, ưu tiên, trọng điểm hoặc đa ngành do các cơ quan xây dựng thực hiện hoặc trình cấp trên phê duyệt. 

 

Một số những vấn đề trọng điểm được VUSTA tư vấn phản biện được dư luận xã hội đánh giá cao như dự án đường sắt cao tốc, dự án khai thác Bauxite Tây Nguyên, quy hoạch Hà Nội...

 

Những ý kiến tư vấn, phản biện của VUSTA đã được Chính phủ, Quốc hội sử dụng như những căn cứ khoa học quan trọng để xem xét quyết định các vấn đề trên. 

 

 

- Tổng hội xây dựng đã tham gia phản biện những vấn đề gì của xã hội? Đã thực sự mang lại hiệu quả chưa? - (Tuấn Nhẫn, 29 tuổi, Nam , Lạng Sơn)

 

- GS.TS Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội xây dựng Việt Nam: Chúng tôi đã phản biện nhiều vấn đề, có cái là tư vấn, có cái là phản biện, có vấn đề là giám định. Tư vấn là nếu ý kiến đối với một vấn đề mới mẻ, mới hình thành. Phản biện là khi ý tưởng đã được hình thành rồi và mình đánh giá ý định đó. Giám định là khi ý tưởng đã có kết quả và mình đánh giá kết quả thực hiện đó.

 

Khi kinh tế bắt đầu suy thoái, chúng tôi có nêu lên việc đầu tư phát triển hạ tầng và phát triển nhà ở xã hội để góp phần tạo công ăn việc làm và giảm thiểu đà suy thoái này. Phản biện, chẳng hạn, chúng tôi góp ý kiến cho việc quy hoạch thủ đô hay cụ thể hơn là chúng tôi góp ý kiến cùng với dư luận xã hội trong việc ngăn chặn xây dựng 2 khách sạn ở công viên Thống Nhất, hoăc dự án lọc nước hồ Tây...

 

Còn về việc giám định xã hội, chúng tôi cũng đã phát biểu về việc cải tạo các chợ ở Hà Nội, như chợ Hàng Da, chợ Cửa Nam...

 

Một việc có hiệu quả tuơng đối lớn là chúng tôi đã góp ý với chính phủ để ngăn chặn đà phát triển sân golf. Việc phát triển nhiều sân golf đã không mang lại hiệu quả về kinh tế nhiều mà lại còn tốn diện tích đất canh tác.

 

- Xin hỏi TS Phạm Sỹ Liêm, việc phản biện của LHH có làm khó đơn vị thiết kế, thi công, đầu tư trong các công trình xây dựng không? - (Võ Thái Ngọc, 27 tuổi, Nam , thaingoc@gmail.com)

 

-TS Phạm Sĩ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam: Thực ra, như tôi đã nói, chúng tôi phản biện nhắm vào sự việc, công trình, chứ không nêu đích danh tên đơn vị nào thi công, đơn vị nào thiết kế. Mà những công trình do chúng tôi nêu ra, báo chí đã viết nhiều rồi, nên thực chất là chúng tôi chỉ nêu ra các giải pháp để ngăn ngừa sự tái diễn những điều không hay đó. 

 

Cho nên, tôi không rõ là có đơn vị thiết kế hay thi công nào cảm thấy gặp phải khó khăn do các ý kiến phản biện của chúng tôi hay không. Nhưng rõ ràng, những ý kiến phản biện tương tự như vậy sẽ giúp nâng cao tinh thần trách nhiệm nghề nghiệp cho các nhân viên, chuyên gia của họ.  

 

-Trong một bài báo, TS Phạm Sĩ Liêm có phát biểu, đã có hiện tượng một số nhà khoa học, chuyên gia phản biện theo kiểu “nói lấy được” nên đôi khi bị ảnh hưởng tới uy tín của hoạt động này. Theo ông, đâu là một phản biện có giá trị? - (Trần bảo châu, 44 tuổi, Nữ , trautran)

 

-TS Phạm Sĩ Liêm: Một phản biện có giá trị là phản biện dựa trên hiểu biết sâu sắc của mình về chủ đề đó, một cách vô tư khách quan. Không nhất thiết ý kiến đó phải là chân lý nhưng nó phải là phát biểu dựa trên hiểu biết sâu sắc của chính mình về chủ đề đó thì nó mới có giá trị. 

 

 

 

- Hiện có ý kiến cho rằng, các nhà khoa học phản biện thì cứ phản biện, còn việc triển khai thì các cơ quan có chức năng vẫn cứ triển khai với đủ lý do, chẳng hạn như vì sự phát triển kinh tế chung của đất nước…. Bauxite là một ví dụ. XIn hỏi, với cách làm như vậy, các nhà khoa học đã có ý kiến với Đảng, Chính phủ thế nào? - (Lục thị Nhạn, 34 tuổi, Nữ , robito1202@gmail.com)

 

 

-Ông Trần Ngọc Hùng: Trước hết, tư vấn phản biện, giám định xã hội mang tính chất tư vấn để người quyết định nghiên cứu, xem xét, không bắt buộc phải thực hiện theo ý kiến đó. Bởi vì, bất cứ dự án nào đã có một hội đồng thẩm định, xét duyệt và họ chịu trách nhiệm về vấn đề đó. 

 

Có thể vì những lý do khác nhau hoặc yêu cầu của dự án có mục đích khác nhau, có thể vì lợi ích của địa phương hoặc của Nhà nước nhưng người quyết định phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về vấn đề này. 

 

Trong thực tế cũng có những trường hợp ý kiến phản biện được chấp nhận, nhưng cũng có trường hợp không được chấp nhận hoặc được chấp nhận nhưng khi thực hiện lại không thực hiện theo đó. Chúng ta cũng chưa có một cơ chế về vấn đề này. Tổng Hội xây dựng Việt Nam đang đề nghị Liên hiệp hội kiến nghị với Nhà nước cần có các quy định pháp luật về vấn đề này. 

 

- VUSTA có định hướng như thế nào về những vấn đề TVPB&GĐXH về những vấn đề của Thanh niên Việt Nam hiện nay? Trân trọng, - (Nguyễn Văn Tuấn, 30 tuổi, Nam , Trưởng ban CTTN - Hội Tri thức trẻ).

 

TS Phạm Văn Tân:VUSTA sẽ cố gắng làm tốt hoạt động TVPB&GĐXH trong mọi lĩnh vực mà mình có khả năng và điều kiện thực hiện. Nếu gặp những vấn đề liên quan đến thanh niên hiện nay mà thấy cần tổ chức thực hiện hoạt động này thì VUSTA cũng sẵn sàng. 

 

-Theo đánh giá của ông Trần Việt Hùng, cơ chế chi trả kinh phí cho nhà chuyên môn phản biện hiện nay liệu có quá thấp không? Và có khuyến khích để làm công tác phản biện tốt hơn không? - (minhluan2308@gmail.com, 32 tuổi, Nam , Hòa Bình).

 

-TS Trần Việt Hùng: Theo tôi, cũng như nhiều chuyên gia tham gia vào hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội thì cơ chế chi trả kinh phí cho các chuyên gia chưa tương xứng với công sức, trí tuệ của họ trong quá trình nghiên cứu, đề xuất các cơ sở khoa học, giải pháp, các ý kiến tư vấn và phản biện. 

 

Tuy nhiên, nhìn chung đội ngũ trí thức khoa học công nghệ Việt Nam giàu lòng yêu nước, mong muốn mang những hiểu biết, những khả năng trí tuệ của mình đóng góp cho sự phát triển của đất nước. 

 

Vì vậy, các chuyên gia khi được mời tham gia tư vấn phản biện vẫn làm việc hết sức nghiêm túc, hăng say để hoạt động này có hiệu quả. Tuy nhiên, nếu có cơ chế thông thoáng hơn thì sẽ khuyến khích các nhà khoa học tham gia mạnh mẽ hơn vào hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội. 

 

- Cháu là sinh viên nhưng có quan tâm đến hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA. Cháu xin hỏi tư vấn, phản biện và giám định xã hội có khác gì với tư vấn, phản biện chuyên nghiệp? - (Đoàn Mạnh Thắng, 24 tuổi, Nam , snowbear@gmail.com)

 

 

-TS Phạm Văn Tân, Tổng thư ký Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam: Tư vấn, phản biện và giám định xã hội là một cụm từ kép cần phải được hiểu như sau: Tư vấn xã hội, phản biện xã hội và giám định xã hội. 

 

Tư vấn là hoạt động trợ giúp về tri thức, kinh nghiệm, cung cấp các thông tin, tư liệu cùng các ý kiến phân tích, đánh giá và kiến nghị trong việc đề xuất, xây dựng, thẩm định hoặc phê duyệt đề án. 

 

Phản biện là hoạt động cung cấp các thông tin, tư liệu cùng các ý kiến phân tích, đánh giá tính khả thi và các kiến nghị về sự phù hợp của nội dung đề án với mục tiêu và các điều kiện ràng buộc ban đầu hoặc thực trạng đặt ra. 

 

Giám định là hoạt động theo dõi việc thực hiện đề án đưa ra các ý kiến phân tích, đánh giá và kiến nghị kịp thời về việc tổ chức thực hiện mục tiêu, nội dung hoặc chất lượng đặt ra. 

 

Tư vấn xã hội, phản biện xã hội, giám định xã hội gọi chung là tư vấn, phản biện, giám định xã hội, là hoạt động tư vấn, phản biện, giám định của các tổ chức xã hội, mang tính chất xã hội, phản ánh ý kiến và sự quan tâm của xã hội về một vấn đề (hoặc nội dung) cụ thể. 

 

Mục đích của hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội của VUSTA là cung cấp cho các cơ quan, tổ chức đặt yêu cầu tư vấn, phản biện và giám định xã hội có thêm cơ sở, luận cứ khoa học độc lập, khách quan trong việc đề xuất, xây dựng, thẩm định, phê duyệt hoặc thực hiện nhiệm vụ. 

 

Hoạt động này không vì lợi ích, lợi nhuận... mà là sự thể hiện trách nhiệm của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ đóng góp trí tuệ vào các hoạt động kinh tế - xã hội của đất nước. 

 

 

 

- Vai trò của Tổng hội xây dựng trong xã hội là gì? Hoạt động tư vấn, phản biện của Tổng hội những năm qua như thế nào? kết quả nổi bật là gì? - (Quang Liên, 35 tuổi, Nam , Hà Nam)

 

- Ông Trần Ngọc Hùng: Tổng Hội xây dựng Việt Nam là một tổ chức xã hội nghề nghiệp, trong những nhiệm vụ của Tổng hội có hai nhiệm vụ rất quan trọng là bảo vệ quyền lợi của hội viên và đóng góp những ý kiến tư vấn, phản biện trong lĩnh vực xây dựng (trong Điều lệ đã được Bộ Nội Vụ phê duyệt). Với trách nhiệm của mình, Tổng hội xây dựng Việt Nam đã rất chủ động trong việc thực hiện tư vấn, phản biện, giám định xã hội, trong lĩnh vực xây dựng. 

 

Cụ thể: Một, tham gia tư vấn, phản biện các quy định của pháp luật liên quan đến xây dựng (Luật, Pháp lệnh, Nghị định...) nhằm đảm bảo luật đi vào cuộc sống và bảo vệ quyền lợi của hội viên. Hai, tham gia phản biện các dự án quan trọng (như các công trình lớn, các quy hoạch lớn). Ba, chủ động tư vấn, phản biện những vấn đề nổi cộm, được dư luận quan tâm như thất thoát trong đầu tư xây dựng, hiệu quả của đầu tư vốn Nhà nước, quy hoạch các sân golf, sử dụng quỹ đất các công trình công cộng của đô thị, đấu thầu các dự án tổng thầu EPC...  được dư luận xã hội và các nhà quản lý rất quan tâm. Cụ thể, những vấn đề này đều in thành các tài liệu gửi tới đại biểu Quốc hội, các cơ quan quản lý Nhà nước và ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học được đánh giá rất cao. Bốn, thông qua các phương tiện truyền thông, lãnh đạo Tổng hội xây dựng Việt Nam đã phát biểu các chính kiến của mình như vấn đề quản lý đô thị, vấn đề sử dụng quản lý khu chung cư, vấn đề cải tạo các khu ngõ ngách, vấn đề sử dụng đất, bảo vệ môi trường...

 

- Hiện nay, VUSTA mới chỉ thu hút được 1/3 trí thức KH-CN ở trong nước và chưa có khả năng tập hợp trí thức Việt Nam ở nước ngoài. Đối với các vấn đề tư vấn, phản biện và giám định xã hội, VUSTA có huy động đủ chuyên gia để đáp ứng yêu cầu? - (Sìn Văn Quang, 33 tuổi, Nam , leukhoahocj04@vusta.vn)

 

 

-TS Phạm Văn Tân: VUSTA sau gần 30 năm hoạt động từ một tổ chức xã hội đã trở thành tổ chức chính trị xã hội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước. Hiện tại trong các tổ chức thành viên của VUSTA đã tập hợp được khoảng hơn 1/3 số tri thức khoa học công nghệ trong cả nước. 

 

VUSTA và các tổ chức thành viên của mình đã có nhiều đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đảng và Nhà nước đánh giá cao vị trí vai trò của đội ngũ trí thức và kỳ vọng vào đội ngũ này cũng như kỳ vọng vào VUSTA là đầu mối để tập hợp, đoàn kết và phát huy sức mạnh sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ nước nhà. 

 

Các hoạt động của VUSTA cũng như của các nhà khoa học luôn tuân thủ các qui định của của pháp luật. Mặt khác Đảng và Nhà nước luôn tạo điều kiện để đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ phát huy được tính chủ động sáng tạo trong hoạt động khoa học. Hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA luôn cố gắng vừa thể hiện được tính khoa học vừa phản ánh được ý kiến và dư luận xã hội. Hoạt động này của VUSTA là một kênh thông tin đáng tin cậy, giúp cho các cơ quan Đảng, Nhà nước có thêm các thông tin và căn cứ trước khi quyết định một vấn đề cụ thể. 

 

Không phải tất cả những ý kiến tư vấn, phản biện đều nhất thiết phải được các cơ quan chức năng tuân thủ, mà đây chỉ là một kênh thông tin quan trọng, phản ánh ý kiến và dư luận xã hội về một vấn đề cụ thể để các cơ quan chức năng tham khảo trước khi đưa ra quyết định. Quan trọng là các cơ quan chức năng cần lắng nghe ý kiến từ phía xã hội được phản ánh qua một tổ chức của các nhà khoa học. 

 

Thành công hay thất bại của một vấn đề không phải chỉ phụ thuộc vào ý chí của quyền lực mà cần thể hiện được ý chí và nguyện vọng của xã hội. Vì vậy, đối với VUSTA và các nhà khoa học, khi thực hiện hoạt động này không bị các áp lực từ phía các cơ quan công quyền. VUSTA và các nhà khoa học chỉ cố gắng làm hết trách nhiệm và bổn phận của mình đối với xã hội.

 

- Xin hỏi ông Trần Việt Hùng, Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật có chức năng phản biện giám định xã hội và Ủy ban Mặt trận tổ quốc cũng có chức năng này vậy chúng ta có quá chồng chéo nhau không? - (Hồ Văn Tân, 28 tuổi, Nam , Hải Phòng)

 

-TS Trần Việt Hùng: Cảm ơn bạn đã đưa ra một câu hỏi hay. Đúng là mặt trận tổ quốc Việt Nam và VUSTA đều có chức năng tư vấn, phản biện và giám định xã hội. 

 

Tôi nghĩ rằng, có thể nhiều tổ chức khác cũng có thể thực hiện hoạt động này. Điều đó sẽ chứng tỏ những vấn đề lớn của đất nước được xã hội rất quan tâm và hoạt động tư vấn, phản biện, giám định mang tính xã hội ngày càng cao. Tuy nhiên, theo những đặc thù của tổ chức mình, hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội của các tổ chức khác nhau sẽ mang những sắc thái khác nhau. 

 

Nếu hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Mặt trận tổ quốc Việt Nam chủ yếu truyền tải những ý kiến, những mong muốn, những nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân đối với chủ trương chính sách hoặc một đề án đầu tư lớn nào đó thì tư vấn, phản biện của VUSTA chủ yếu đưa ra những luận cứ khoa học cho những vấn đề đó. Như vậy, trong phản biện của VUSTA có tính chất tư vấn và trong tư vấn này có những cơ sở lý luận và thực tiễn khoa học công nghệ. 

 

Vì vậy chúng tôi nghĩ rằng những hoạt động này không chồng chéo mà có tính chất bổ sung cho nhau, tạo thêm những kênh thông tin tin cậy để Đảng và Nhà nước xem xét, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. 

 

 

- Nhiều địa phương, chủ đầu tư, đơn vị triển khai cho rằng… tư vấn, phản biện làm chi cho lằng nhằng, khó triển khai, tăng thêm kinh phí. Vậy xin hỏi có quy định nào buộc các dự án, chương trình, công trình phải có phản biện không? - (Nguyễn Phương Quỳnh, 34 tuổi, Nữ , Hà Nội)

 

 

-Ông Trần Ngọc Hùng: Hiện nay chưa có quy định cụ thể các loại dự án nào bắt buộc phải có tư vấn, phản biện, giám định xã hội. Trong Nghị định của Chính phủ chỉ nêu vai trò của các tổ chức hội được tư vấn, phản biện theo yêu cầu của tổ chức, cá nhân. Tư vấn, phản biện, giám định xã hội của tổ chức xã hội nghề nghiệp mang tính khoa học khách quan, không bị phụ thuộc vào người ra quyết định. 

 

Hiện nay, tình trạng không ít người trong hệ thống quản lý của ta rất ít khi nghe các ý kiến nói ngược lại ý kiến của người ra quyết định. Vì vậy, cần thiết phải có một tổ chức khách quan thực hiện điều này, đặc biệt các dự án liên quan đến quyền lợi trực tiếp của người dân, của các tổ chức liên quan.

 

Chỉ lấy một ví dụ, các dự án sân golf, nếu Tổng hội xây dựng VN không tổ chức Hội thảo, kiến nghị và được các phương tiện truyền thông, dư luận xã hội quan tâm, gây một tiếng vang trong hội trường Quốc hội, chắc chắn sẽ không có hiện tượng thu hồi hàng loạt dự án sân golf làm lãng phí đất đai, nhất là đất nông nghiệp. 

 

Vì vậy, tư vấn, phản biện mang tính khách quan, khoa học là cực kỳ quan trọng, tránh được tiếng nói một chiều. Nhiều người lãnh đạo không thích nghe tiếng nói trái chiều, do vậy sẽ rất dễ mắc phải sai lầm. Từ xa xưa, các chức vụ của triều đình có một chức vụ rất hay đó là Gián quan, chỉ có ông ta mới dám nói ngược lại ý của nhà vua. 

 

Điều đó càng khẳng định, nếu nhà lãnh đạo nào biết lắng nghe ý kiến của các phía khác nhau, chắc chắn dự án sẽ hiệu quả hơn. Cũng nói với bạn rằng, chúng tôi, Tổng hội xây dựng VN, làm tư vấn, phản biện, giám định xã hội hoàn toàn không có kinh phí (bạn nên phân biệt phí thẩm định hoặc các kinh phí cho Hội đồng thẩm định).

 

- Theo ông, phản biện tập trung và phản biện khác và giống nhau như thế nào? Trân trọng kính chào - (Buinhantho@gmail.com , 40 tuổi, Nam , Hà Tĩnh)

 

- TS Phạm Sĩ Liêm: Nói về tư vấn phản biện, quan trọng là mình đứng trên lập trường nào thì mình sẽ có cách phản biện đó. Nhưng dù đứng trên lập trường nào thì cũng xuất phát từ cái tâm của mình. Khi phản biện, theo tôi nghĩ, phải hiểu bối cánh đã xuất hiện ra vân sđề mình phản biện và cố gắng tìm hiểu tại sao lại xảy ra những chuyện như vậy. Có tìm hiểu bối cảnh và nguyên nhân thì chúng ta mới có cách phản biện thuyết phục. 

 

Dù có phê phán chuyện tham nhũng thì chúng ta cũng xuất phát từ tinh thần xây dựng. Nếu chúng ta dùng những từ ngữ không thích hợp thì khó mà thực hiện được việc phản biện của mình. Thực ra, về bản thân tôi, khi phản biện, tôi phản biện việc, chứ không nhằm vào con người hay một cá nhân cụ thể nào. 

 

Tôi cũng luôn luôn nghĩ rằng, bình luận thì dễ nhưng làm thì rất khó. Mình phải có sự thông cảm với họ thì mới có thể đưa ra những đánh giá thuyết phục. 

 

Tất nhiên, cũng không thể tránh được việc một số người trong một thời điểm nào đó có thể hiểu nhầm, nhưng mình phải luôn tin rằng, cái tâm của mình trong sáng thì một lúc nào đó người ta sẽ hiểu. Chẳng hạn, Tổng hội chúng tôi đã ra một danh sách các công trình mà báo chí hay gọi là "công trình đen" (những công trình không có hiệu quả nhưng thi công kéo dài), lúc đầu có người nghĩ rằng chúng tôi muốn phê phán bộ ngành nào đó, nhưng sau này họ cũng hiểu chúng tôi làm việc này là vì lợi ích xã hội. 

 

 

- Hoạt động tư vấn phản biện đã và đang trở thành một kênh thông tin quan trọng cho các cấp ra quyết định, và ngày càng được nhắc đến nhiều hơn với sự tin cậy của xã hội. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, hoạt động này vẫn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu và phát huy được đúng chức năng và vai trò của nó? Ông có ý kiến gì về nhận xét này? - (Trần Hồ Quang Minh, 38 tuổi, Nam , Huế)

 

 

- Ông Trần Ngọc Hùng: Tôi hoàn toàn đồng tình với ý kiến của bạn. Muốn làm điều này tốt hơn cần có hai yếu tố rất quan trọng:Về phía Nhà nước, cần có những quy định tạo điều kiện cho công tác tư vấn, phản biện, giám định xã hội, trong đó quy định rõ các loại dự án bắt buộc phải thực hiện việc tư vấn, phản biện, kể cả tạo điều kiện về cung cấp thông tin, cung cấp tài chính cho vấn đề này. 

 

Về phía các tổ chức xã hội nghề nghiệp, cần hết sức chủ động đề xuất với các cơ quan hữu quan, đặc biệt phải tập hợp được đội ngũ các nhà khoa học, các nhà quản lý có trình độ và có kinh nghiệm để thực hiện tốt nhiệm vụ này, nếu không sẽ bị phản tác dụng.

 

 

 -Tôi đã theo dõi về loạt bài "Phản biện có phải là phản đối?" của quý báo thấy được hoạt động phản biện hiện nay còn gặp nhiều khó khăn. Cũng giống như chống tham nhũng, người chống hay bị phiền toái. Vậy xin hỏi thẳng các nhà khoa học của VUSTA có bị gây khó khăn từ các chủ đầu tư sau khi đưa ra các ý kiến trái chiều? - (Trần Nghĩa, 35 tuổi, Nam , Hà Nam)

 

 

-TS Phạm Văn Tân: Rất cảm ơn bạn đã đưa ra câu hỏi "tương đối nhạy cảm" nhưng chúng ta cũng nên hiểu rằng hoạt động phản biện xã hội có nghĩa là đưa ra các phân tích đánh giá vừa mang tính khách quan khoa học song quan trọng là phản ánh được xu hướng của dư luận. 

 

Vì thế, phản biện xã hội khác với phản biện chuyên nghiệp là ở chỗ thể hiện ý kiến của đông đảo dư luận xã hội về một vấn đề cụ thể. Có thể một vấn đề chưa hẳn đã hoàn toàn mang tính khoa học song nó lại thể hiện được ý chí và nguyện vọng của đa số dư luận xã hội. 

 

Vì vậy phản biện xã hội rất cần được các cơ quan chức năng lắng nghe để góp phần đưa ra được các quyết định đúng đắn phù hợp với nhu cầu của xã hội. Phản biện xã hội không có nghĩa là phản đối hoặc "phản bội", gây khó khăn cho các cơ quan chức năng, các chủ dự án mà cố gắng cung cấp thêm những thông tin về nguyện vọng và ý chí của xã hội đối với một vấn đề cụ thể. 

 

Tư vấn, phản biện và giám định xã hội có trách nhiệm thể hiện được nguyện vọng của đa số dư luận xã hội về một vấn đề cụ thể, là một kênh thông tin quan trọng giúp cho các cơ quan chức năng có thêm cơ sở và thông tin trước khi quyết định vấn đề. 

 

Theo tôi được biết, các hoạt động phản biện xã hội của các nhà khoa học luôn luôn được các cơ quan chức năng trân trọng. Tất nhiên việc sử dụng ý kiến phản ánh dư luận xã hội ở mức độ nào còn tùy thuộc vào nhiều điều kiện khác của các cơ quan chức năng. Mặc dù trong quá trình thực hiện phản biện xã hội đôi khi có nhiều ý kiến trái chiều của các nhà khoa học đối với một vấn đề cụ thể nhưng không vì thế mà các nhà khoa học hoặc các hoạt động phản biện xã hội của VUSTA bị gây khó khăn hoặc cản trở. 

 

- Xin hỏi GS .TS Nguyễn Minh Thuyết, qua theo dõi các kỳ đối chất tại Quốc hội, thấy GS là người thẳng thắn đưa ra các ý kiến phản biện. Vậy ông có gặp khó khăn gì sau mỗi kỳ họp? Ông - (Hoàng Linh, 30 tuổi, Nữ , Hà Nội).

 

- GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội: Trước hết tôi xin cảm ơn độc giả đã quan tâm tới ý kiến của tôi trước Quốc hội. Nhìn chung trong suốt 9 năm hoạt động tại Quốc hội, luôn luôn có những ý kiến thẳng thắn xây dựng, tôi cũng chưa bao giờ gặp phải khó khăn gì. 

 

Tuy nhiên, trong kỳ họp thứ 8 của Quốc hội, sau khi tôi phát biểu ý kiến về vụ việc Vinashin tôi cũng nhận được những phản ứng nhất định. Chuyện đó chắc độc giả cũng đều biết. Tôi cho rằng chuyện đó là bình thường vì mình phê bình người khác được thì người khác cũng phê bình mình được. Còn cử tri sẽ đánh giá và chắc chắn các cơ quan nhà nước cũng sẽ phải có giải pháp để tiếp thu phê bình, hoặc ít nhất cũng điều chỉnh hành vi của mình. Tôi cho rằng như vậy mục đích phê bình đã đạt được. 

 

Tôi không sợ bị ảnh hưởng vì tôi không có mưu cầu gì cho cá nhân mình. Tôi chỉ nói với trách nhiệm cử tri đã gửi gắm. 

 

-Tôi được biết VUSTA là tổ chức chính trị-xã hội chịu sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Vậy liệu hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA đối với các vấn đề của Đảng và Nhà nước có đảm bảo được tính khách quan hay không? - (Nguyễn Cảnh Nam, 45 tuổi, Nam , autorider@yahoo.com)

 

 

- TS Trần Việt Hùng: Cảm ơn bạn đã quan tâm tới hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA. Trong thời gian vừa qua, hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội của VUSTA được dư luận xã hội đánh giá cao chính bởi tính độc lập, khách quan và khoa học của nó. 

 

Là tổ chức chính trị - xã hội của đội ngũ khoa học công nghệ nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, VUSTA có nghĩa vụ phát huy vai trò, trách nhiệm và khai thác tiềm năng trí tuệ, sự đóng góp của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ Việt Nam trong việc tư vấn, phản biện và giám định xã hội các vấn đề phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

 

Chính vì vậy, hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội của VUSTA mang tính xây dựng cao trên cơ sở đảm bảo tính trung thực, độc lập, khách quan và khoa học của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ. Đây cũng chính là điều Đảng và Nhà nước mong muốn và tạo điều kiện để VUSTA ngày càng chủ động hơn, hiệu quả hơn trong hoạt động này. 

 

- Thưa TS Phạm Sỹ Liêm, tôi có đọc một bài viết của ông đăng trên báo Đất Việt ngày 7/6 có thấy ông nói rằng :Phản biện, tư vấn chỉ giúp người ta suy nghĩ chín chắn hơn chứ không phải phản biện là “bác”, là “phản đối”. Nhưng trên thực tế, dường như nhiều người vẫn cho rằng, thực chất hoạt động này là không thực tế, ông có ý kiến gì? - (Mai Hoa@yahoo.com, 26 tuổi, Nữ , Đại học báo chí Hà Nội).

 

-TS Phạm Sĩ Liêm: Phản biện thực chất là một sự đánh giá, trên thế giới người ta hay dùng từ đánh giá chứ không dùng phản biện. Đánh giá thì có khen, có chê, nêu được những mặt mạnh, mặt yếu. Nhưng vì thông thường thời gian để phát biểu có hạn, những mặt hay người ta lướt qua hay không đề cập đến, để dành thì giờ nói những mặt yếu để làm vấn đề tốt hơn. 

 

Thật ra, để khen một công việc làm tốt thì có nhiều diễn đàn khác, như diễn đàn về thi đua, tổng kết thành tích. Còn trên diễn đàn về tư vấn, chỉ chú trọng nói những vấn đề còn hạn chế, thế nên không nên hiểu nhầm phản biện là chỉ bới móc. 

 

Tư vấn phản biện xã hội là một hình thức thể hiện dân chủ. Nhưng chúng ta phải biết sử dụng quyền dân chủ đó một cách hợp lý và với tinh thần xây dựng.

 

- Xin hỏi GS .TS Nguyễn Minh Thuyết khi bị Uỷ ban Thường vụ QH bác đề xuất lập Uỷ ban lâm thời điều tra trách nhiệm vụ Vinashin, ông có cảm thấy nản ý chí phản biện không? - (Trần quang Tuấn, 56 tuổi, Nam , Quangtuan56@gmail.com).GS 

 

-GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Tôi đã đề xuất ý kiến một cách rất nghiêm túc và cũng chờ đợi rất nghiêm túc phản hồi. Trong trường hợp này, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã khẩn trương xem xét ý kiến của tôi theo đúng quy định của pháp luật. 

 

Dĩ nhiên, tôi không được hài lòng vì ý kiến của mình đã không được chấp nhận. Nhưng nản chí thì không. Tại kỳ họp thứ 9 của Quốc hội, sau khi nghe Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Sinh Hùng thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về việc không thấy cần thiết phải xử lý kỷ luật ai trong Chính phủ về việc này, tôi đã một lần nữa kiến nghị Quốc hội lập Uỷ ban điều tra để có kết luận trước khi Quốc hội kết thúc nhiệm kỳ của mình. 

 

Sở dĩ tôi kiên trì đề nghị như vậy là vì tôi nghĩ rằng xử lý nghiêm vụ việc này là phù hợp với quy định của pháp luật, với nguyện vọng của đông đảo nhân dân và sẽ có tác dụng hạn chế tái diễn những sai phạm tương tự. 

 

- Xin hỏi TS Trần Việt Hùng, VUSTA là cơ quan được giao trách nhiệm phản biện các vấn đề lớn của đất nước, nhưng mới đây,chuyện về xây dựng thủy điện Xayabury có nguy cơ ảnh hưởng tới rất nhiều người dân của đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam nhưng cho đến “phút chót” VUSTA mới có một cuộc tọa đàm về vấn đề này. Xin hỏi, đây có phải vấn đề được xếp vào đột xuất trong kế hoạch phản biện của VUSTA? Tại sao VUSTA không tổ chức phản biện vấn đề này bài bản hơn? - (Hoàng Anh Vũ Văn, 28 tuổi, Nam , Vuvan@email.com)

 

- TS Trần Việt Hùng: Xin cảm ơn bạn đã quan tâm tới vấn đề này. VUSTA là một hệ thống gồm các Liên hiệp hội địa phương, các hội ngành toàn quốc và các tổ chức khoa học công nghệ trực thuộc. Vì vậy, hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội có thể được tiến hành với danh nghĩa của VUSTA, cũng có thể là hoạt động tư vấn của liên hiệp hội địa phương, hội ngành toàn quốc hoặc các tổ chức khoa học công nghệ chuyên sâu trực thuộc VUSTA. Mục tiêu là làm sao hoạt động này có hiệu quả cao, đặc biệt là đối với những vấn đề liên quan đến quốc tế. 

 

Đề án xây dựng công trình thuỷ điện Xayabury là một đề án thuỷ điện lớn của nước bạn Lào. Tuy nhiên, việc xây dựng công trình thuỷ điện này có nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường sống và phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long. 

 

Chính vì vậy, các tổ chức khoa học công nghệ trực thuộc VUSTA và Mạng lưới sông ngòi Việt Nam đã có tiếng nói rất sớm về vấn đề này. Cuộc hội thảo do VUSTA tổ chức chỉ mang tính tổng kết lại các vấn đề trước khi Chính phủ đưa ra những giải pháp thích hợp phù hợp với lợi ích của nhân dân hai nước. 

 

- Trong quá trình thực hiện công việc tư vấn phản biện ắt không tránh khỏi việc "khó nghe" đối với một số người. Thậm chí, công việc này không phải lúc nào cũng được hoan nghênh. Là một người có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động này, xin hỏi PGS.TS Phạm Sĩ Liêm, Tổng hội Xây dựng Việt Nam đã bao giờ ông cảm thấy "ngại" khi thực hiện công việc này? Trong thực tế công việc của mình, có bao giờ ông nhận được những lời đề nghị ngừng công việc này để đảm bảo an toàn cho chính mình và gia đình? - (lehoangtuan@gmail.com, 34 tuổi, Nam , Cần Thơ)

 

- TS Phạm Sĩ Liêm: Cám ơn câu hỏi thú vị của bạn! Thực ra, trong công việc tư vấn phản biện của tôi thì có nhiều thuận lợi, nhưng đôi lúc vẫn có một số hiểu lầm. Không hiểu vì lý do gì, trong một số hội nghị, hội thảo, người ta không còn mời tôi tham gia nữa. Cũng có người nói đùa với con cái của tôi là, "nên khuyên bố cháu nói ít đi". Tuy vậy, tôi được bạn bè và rất nhiều người động viên, và họ nói rằng những ý kiến của tôi rất có ích và giúp cho họ hiểu vấn đề hơn. (Cười).

 

- Xin hỏi ông Trần Ngọc Hùng, hiện nay các hội thành viên có được chi kinh phí cho hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội không? Các vấn đề phản biện đến với tổng hội của ông bằng con đường nào? - (Nguyễn Hương Giang, 28 tuổi, Nữ , Quảng Ninh)

 

- Ông Trần Ngọc Hùng: Hiện nay,Tổng hội Xây dựng Việt Nam và các hội thành viên không được cấp kinh phí hoạt động này, chỉ trừ một số trường hợp khi chúng tôi tổ chức hội thảo những vấn đề lớn của đất nước như chống thất thoát trong đầu tư xây dựng, hiệu quả đầu tư nguồn vốn Nhà nước... thì được Bộ Tài chính hỗ trợ 50% kinh phí hội thảo. 

 

Hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội của Tổng hội được thực hiện bằng các hình thức sau đây:

 

Một là, theo yêu cầu của các cơ quan hữu quan, ví dụ, các Ủy ban của Quốc hội, của các Bộ liên quan như Xây dựng, Kế hoạch đầu tư, Tài nguyên môi trường, KH-CN, đặc biệt đối với Bộ Xây dựng, Tổng hội xây dựng Việt Nam có quy chế phối hợp để thực hiện tư vấn, phản biện, các dự án liên quan đến quy định pháp luật, các dự án, công trình và quy hoạch đều được Bộ Xây dựng mời tham gia.

 

Hai là, Tổng hội Xây dựng Việt Nam chủ động đề xuất những vấn đề được xã hội quan tâm như thất thoát trong đầu tư xây dựng, vấn đề sân golf, vấn đề quản lý chung cư, cải tạo các khu ngõ ngách, vấn đề đấu thầu trong xây dựng, bảo vệ môi trường... để tổ chức hội thảo. Thông qua đó, để kiến nghị với các cơ quan Nhà nước liên quan.

 

Ba là, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, Tổng hội Xây dựng Việt Nam có mối quan hệ đặc biệt với các báo, đài truyền hình, đài tiếng nói Việt Nam, bằng hai hình thức mời họp báo hoặc trả lời những vấn đề các báo, đài yêu cầu. Chính những vấn đề này đã gây tiếng vang rất lớn trong dư luận xã hội.

 

- Tôi rất quan tâm đến Quy hoạch chung thủ đô Hà Nội, thấy ông Trần Ngọc Hùng có nhắc tới trong loạt bài phản biện. Vậy xin hỏi ông có thể chia sẻ cho bạn đọc biết, các chuyên gia đã can thiệp được tới đâu và có những điểm gì đã được thay đổi sau khi các ông đưa ra ý kiến phản biện? Xin cảm ơn ông rất nhiều!

 

- GS.TS Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam: Quy hoạch chung thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2050 là một đề án quy hoạch rất lớn, lần đầu tiên thực hiện ở Việt Nam, được dư luận xã hội, không những ở thủ đô mà còn trên toàn quốc quan tâm. Vì vậy, sau khi Chính phủ giao cho Bộ Xây dựng thực hiện đề án này, chúng tôi với trách nhiệm của tổ chức xã hội nghề nghiệp liên quan đến xây dựng đã rất chủ động tổ chức hội thảo để đóng góp ý kiến vào dự thảo này. Điều rất đáng mừng là Chính phủ, Bộ Chính trị rất quan tâm đến ý kiến đóng góp của các nhà khoa học liên quan đến xây dựng. Vì vậy, có nhiều ý kiến đóng góp của nhà khoa học đã được cơ quan soạn thảo, Bộ Xây dựng, Chính phủ tiếp thu. Nổi bật là những vấn đề liên quan đến các khu đô thị mới, liên quan đến bảo vệ môi trường, cải tạo, chỉnh trang tái thiết đô thị, bảo vệ di tích lịch sử, các khu phố cổ đặc trưng của thủ đô Hà Nội. Tuy còn nhiều ý kiến khác nhau nhưng ban soạn thảo, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để bổ sung sửa đổi cho phù hợp.

 

Trả lời câu hỏi của bạn, chúng tôi có thể lấy một số điển hình như sau:

Một là, vấn đề quy mô, diện tích, dân số của các khu đô thị mới; đặc biệt là các đô thị có dự kiến phát triển quá lớn như Hòa Lạc, Xuân Mai, đô thị Phú Xuyên... đã được ban soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu để điều chỉnh cho phù hợp.

 

Hai là, khẳng định khu trung tâm chính trị quốc gia đặt tại Ba Đình, một số bộ, ngành khác hiện ở diện tích quá chật hẹp được khẳng định di chuyển về phía Mỹ Đình và đặc biệt là sẽ xem xét xây dựng tại Tây Hồ Tây. Đồng thời khẳng định, trung tâm hành chính- chính trị của Hà Nội đặt tại khu vực Hồ Gươm. Cần thiết phải thu hồi một số công trình xung quanh trụ sở hành chính của Hà Nội bây giờ để xây dựng trung tâm hành chính - chính trị của thủ đô HN xứng tầm. Một số Sở, Ngành của Hà Nội đã xuống cấp và rất chật hẹp, không đảm bảo phục vụ cho nhân dân (như Sở Quy hoạch đầu tư, Sở Kiến trúc quy hoạch, Sở Xây dựng...) sẽ được di chuyển về phía khu vực Tây Hồ Tây.

 

Ba là, việc di chuyển một số nhà máy, công sở, trường học, cơ quan ra khỏi trung tâm thủ đô được khẳng định ưu tiên cho các công trình phục vụ lợi ích công cộng, đặc biệt là công viên, chỗ dạo của người già và khu vui chơi trẻ em.

 

Bốn là, việc khẳng định các khu công nghiệp, các trường ĐH, cần thay đổi các mục tiêu tận dụng trí tuệ của các nhà khoa học, các công nhân trình độ cao để không làm tăng dân số cơ học ở các tỉnh nhập cư về Hà Nội để tránh tình trạng Hà Nội bị quá tải về dân số.

 

Năm là, việc rất quan trọng đối với đồ án quy hoạch thủ đô lần này là việc cải tạo, tái thiết các khu vực ngõ ngách, phường, làng, các khu dân tự xây dựng, trong đó có việc mở đường mới, đảm bảo quy hoạch lần này không lặp lại tình trạng xây dựng lộn xộn, nhà siêu mỏng, siêu méo, không theo quy hoạch.

 

Còn nhiều vấn đề khác đã được ban soạn thảo tiếp thu để hoàn chỉnh trước khi trình Thủ tướng phê duyệt như: quy hoạch cây xanh, quy hoạch hệ thống giao thông trên mặt đất và trên cao, quy hoạch, cải tạo các làng nghề, và xây dựng nông thôn mới; quy hoạch hai bên bờ sông Hồng, quy hoạch các khu công nghiệp, quy hoạch các trường ĐH, bảo vệ vùng rừng quốc gia Ba Vì .v.v..

 

Tuy còn có những ý kiến khác nhau nhưng phải khẳng định rằng lần này, quy hoạch thủ đô đã được thực hiện một cách đầy đủ, dân chủ hơn; nhiều ý kiến đã được tiếp thu nhưng vấn đề quan trọng không chỉ là quy hoạch, chúng tôi còn đang rất lo ngại tình trạng quy hoạch trên giấy, bởi vì khâu quản lý hậu quy hoạch là cực kỳ quan trọng. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi để phản biện, tư vấn về vấn đề này.

 

- Thưa TS Phạm Văn Tân, cái khó hiện nay trong hoạt động tư vấn phản biện là gì? Theo ông, chúng ta cần phải làm gì để nâng cao chất lượng của hoạt động này? - (Phương Loan, 25 tuổi, Nữ , Hà Nội)

 

-TS Phạm Văn Tân: Hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội còn tương đối mới mẻ ở nước ta. Gần đây khái niệm này đã được đưa vào các văn kiện của đại hội Đảng và đang từng bước được thể chế hóa để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động này. Đối với hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA Thủ tướng Chính phủ đã ban hành QĐ22/2002/QĐ-TTg. 

 

Đây là văn bản pháp lý quan trọng tạo điều kiện để VUSTA tổ chức thực hiện hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện cũng còn gặp một số khó khăn sau, cụ thể: 

 

Đây là hoạt động mới mẻ tuy đã có nhiều kết quả trong việc thực hiện song VUSTA vẫn còn có nhiều lúng túng trong việc chủ động xác định các nhiệm vụ cần phải tư vấn, phản biện và giám định xã hội, trong việc huy động tiềm năng trí tuệ của đội ngũ trí thức và khoa học công nghệ và đặc biệt là trong quá trình vận động chính sách để các ý kiến tư vấn, phản biện và giám định xã hội đến được các địa chỉ cần thiết và có hiệu quả thiết thực. 

 

Ngoài ra, trong QĐ22/2002/QĐ-TTg chưa nói rõ được qui mô, phạm vi các nhiệm vụ cần phải tư vấn, phản biện, giám định xã hội; chưa xác định được loại nào bắt buộc phải có ý kiến tư vấn, phản biện và giám định xã hội; cơ chế tài chính cũng chưa tạo điều kiện để các nhà khoa học tích cực chủ động tham gia. Vì vậy gần đây Thủ tướng Chính phủ đã có ý kiến chỉ đạo cần khẩn trương sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh QĐ/2002/QĐ-TTg nhằm tháo gỡ các khó khăn trên, tạo điều kiện để hoạt động này thực sự có hiệu quả.

 

-  Xin hỏi GS-TS Nguyễn Minh Thuyết, được biết đến là ông nghị nói thẳng, quan tâm đến nhiều vấn đề của xã hội ông đánh giá về tính hiệu quả của công tác tư vấn phản biện của LHH như thế nào? - (Lê Thị Lựu, 29 tuổi, Nữ , Ninh Bình).

 

- GS .TS Nguyễn Minh Thuyết: Liên hiệp hội Việt Nam là một tổ chức của tri thức cho nên cũng phản ánh đặc điểm chung của trí thức là có tính phản biện cao. Đặc biệt là khi có các hỉ thị 45-CT/TƯ năm 1998 và 42 - CT/TƯ năm 2010 của Bộ Chính trị thi phản biện đã được coi trọng và đẩy mạnh hơn. 

 

Liên hiệp hội Việt Nam cũng đã tham gia đánh giá Chương trình sách giáo khoa phổ thông của ngành giáo dục, phản biện Dự án khai thác bauxtite Tây Nguyên và phản biện nhiều dự án khác. Trong công tác này tôi thấy các nhà chuyên môn của Liên hiệp hội đã thẳng thắn nêu lên những ý kiến độc lập của mình. Nhiều kiến nghị cũng đã được các cơ quan chức năng tiếp thu. 

 

Tuy nhiên, Liên hiệp hội Việt Nam cũng chưa được tạo điều kiện để tham gia nhiều trong công tác này. Kết quả tiếp thu của các cơ quan hữu quan cũng chưa thực sự thoả mãn mong muốn của những người đưa ra ý kiến phản biện. 

 

Trong thời gian tới, chắc chắn Liên hiệp hội Việt Nam sẽ phải đẩy mạnh hơn hoạt động này. Riêng tôi có đề nghị từ nay Quốc hội và Chính phủ giao cho Liên hiệp hội nhiệm vụ đánh giá tác động của tất cả các văn bản quy phạm pháp luật trình ra Quốc hội, làm căn cứ để Quốc hội thảo luận và quyết định thông qua các dự án luật này.

 

- Xin hỏi ông Phạm Sĩ Liêm, ông thường được mời tham gia phản biện các vấn đề quan trọng. Vậy theo ông việc sử dụng các ý kiến phản biện hiện nay như thế nào? - (Phan Minh Tùng, 45 tuổi, Nam , Hà Nội).

 

-TS Phạm Sĩ Liêm: Thực ra, tôi chỉ được mời phản biện những vấn đề mà tôi có am hiểu, chủ yếu là những vấn đề về xây dựng, quản lý đô thị, nhà ở và thị trường bất động sản. Quan trọng là ý kiến của mình có chỗ để phát biểu, nhưng cũng chỉ là một trong số rất nhiều ý kiến đóng góp để các cơ quan chủ quản tham khảo. 

 

Những ý kiến của tôi dựa trên những điều tôi học tập, nghiên cứu, tham khảo được, thế nhưng đôi khi người nghe lại chưa có điều kiện để tìm hiểu về việc này, thế nên việc hiểu nhau đôi khi còn khó khăn.

 

Nhân thể tôi nói thêm, nhiều vướng mắc trong các vấn đề về xây dựng, quản lý đô thị, nhà ở và thị trường bất động sản của chúng ta, thế giới đã trải qua rồi, nếu chúng ta chịu khó tham khảo và học tập kinh nghiệm của họ thì có thể tránh được nhiều vướng mắc gặp phải hiện nay. Mình phát triển sau thì mình có một cái lợi thế là "hậu phát", tránh được những vết xe đổ của những nước đi trước, thế nên chúng ta cần tận dụng những lợi thế này.

 

- Qua theo dõi tôi thấy nhiều nhà hoạt động hội KHKT cho rằng tư vấn, phản biện và giám định xã hội chưa phát triển mạnh là do Nhà nước chưa có chế tài. Vậy nếu như sửa đổi Quyết định 22/2002/QĐ-TTg để có chế tài yêu cầu các cơ quan Nhà nước chuyển các công trình, đề án, dự án… cho các nhà khoa học tư vấn, phản biện và giám định xã hội, liệu khi đó VUSTA có đủ khả năng và điều kiện để đáp ứng các yêu cầu từ phía các cơ quan Nhà nước? (vnscientist@gmail.com)

 

- TS Trần Việt Hùng: Cảm ơn bạn đã đưa ra câu hỏi này. Điều đó chứng tỏ bạn rất quan tâm tới hiệu quả của hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA. 

 

Quyết định 22/2002/QĐ-TTg đang được nghiên cứu, sửa đổi để tạo điều kiện cho VUSTA chủ động hơn trong hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Mặt khác, VUSTA cũng đang khẩn trương kiện toàn tổ chức, trong đó có tổ chức tư vấn, phản biện và giám định xã hội để nhanh chóng đáp ứng yêu cầu, sự tin cậy của Đảng và Nhà nước cũng như mong đợi của nhân dân.

 

- Xin hỏi ông Thuyết, cái khó khăn nhất trong hoạt động phản biện của Quốc hội hiện nay là gì. Để nâng cao sức chiến đấu của phản biện chúng ta cần phản biện tất cả các lĩnh vực hay chỉ tập trung vào các vấn đề trọng điểm.Để có kết quả phản biện tốt nhất, yếu tố nào là quan trọng? - (Minh Cường, 61 tuổi, Nam , Bình Xuyên- Vĩnh Phúc)

 

- GS. TS Nguyễn Minh Thuyết: Trước hết có thể nói là từ ngày đổi mới đến nay, hoạt động của Quốc hội trong đó có hoạt động phản biện ngày càng có thực chất, có hiệu quả được nhân dân quan tâm. So với thời kỳ trước đổi mới, các đại biểu cũng như các cơ quan của Quốc hội được tạo điều kiện rất thuận lợi để thực hiện nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, cái khó nhất đối với hoạt động phản biện của đại biểu là đại biểu không có điều kiện để nắm được đầy đủ thông tin về các hoạt động của các cơ quan nhà nước. Dĩ nhiên, các đại biểu sẽ có cách để khắc phục khó khăn này, nhưng cũng chỉ khắc phục được phần nào. 

 

Khó khăn thứ hai, đó chính là tâm lý. Tức là về chủ quan của người đại biểu. Nhiều đại biểu thấy hiệu quả của công tác giám sát, phê bình, chất vấn không cao nên cũng không thật sẵn sàng nêu các ý kiến phản biện. Cũng có một số đại biểu, nhất là đại biểu ở địa phương được "nhắc nhở" hoặc gặp khó khăn sau khi nêu ý kiến phản biện. Điều này cũng làm giảm nhiệt tình của các đại biểu trong hoạt động phản biện. 

 

Quốc hội là cơ quan đại diện của dân, thay mặt cho dân quyết định tất cả các vấn đề quan trọng của đất nước cho nên đại biểu Quốc hội phải quan tâm đầy đủ được tất cả các vấn đề chứ không thể chỉ tập trung vào một số vấn đề nào đó. Tuy nhiên, mỗi đại biểu sẽ có kinh nghiệm hơn trong từng vấn đề nhất định nên sẽ phát biểu nhiều hơn vào vấn đề đó. Mỗi thời kỳ cũng có những vấn đề nổi lên, các đại biểu cần tập trung vào vấn đề đó đề bàn sâu và kiến nghị giải pháp cho từng vấn đề.

 

Để phản biện đạt được kết quả tốt nhất, theo tôi đại biểu cần phải am hiểu vấn đề. Dĩ nhiên để hiểu được vấn đề, đại biểu phải chịu đọc, học và chịu hỏi. Hỏi cử tri và chuyên gia... Thứ hai là đại biểu cũng cần phải có bản lĩnh. Có bản lĩnh mới có thể nói lên được sự thật. Điều thứ ba cũng quan trọng là cần có tâm. Phát biểu vì động cơ xây dựng thì đại biểu sẽ không ngần ngại và sẽ quyết tâm tìm hiểu vấn đề đến nơi đến chốn để ý kiến của mình có tác dụng xây dựng.

 

- Hoạt động phản biện hiện nay mới được thực hiện bởi rất ít chuyên gia, xin hỏi như vậy liệu có ảnh hưởng đến chất lượng phản biện? - (Nguyễn Lan, 30 tuổi, Nữ , Hải Phòng).

 

- TS Phạm Văn Tân: Thực hiện hoạt động TVPB&GĐXH cho một đề án cụ thể nào đó không nhất thiết lúc nào cũng cần nhiều chuyên gia, quan trọng là thể hiện được tính khách quan, khoa học, phản ánh trung thực ý kiến của dư luận xã hội. 

 

Đội ngũ chuyên gia trong và ngoài VUSTA có nhiệt huyết tham gia vấn đề này không thiếu mà cốt làm sao huy động được đúng các chuyên gia am hiểu sâu vấn đề và có trách nhiệm với xã hội.

 

- Hoạt động tư vấn phản biện ở Việt Nam trong những năm qua đã để lại những dấu ấn nhất định. Tuy nhiên, không phải nhà quản lý nào cũng muốn nghe. Hoặc có nghe nhưng chưa chắc đã điều chỉnh. Vậy phải làm thế nào để khắc phục tình trạng này? - (Vũ Văn Vang, 32 tuổi, Nam , Nam Định)

 

-Ông Trần Ngọc Hùng: Đây là vấn đề thực tế, phụ thuộc vào người ra quyết định. Để khắc phục tình trạng này, một là, cần phải có những quy định pháp luật rất cụ thể, bắt buộc phải có ý kiến tư vấn phản biện của các tổ chức liên quan trước khi thẩm định và trình người ra quyết định. 

 

Hai là, phải nâng cao chất lượng của tư vấn, phản biện, giám định xã hội. 

 

Ba là, cần phối hợp thật tốt trong công tác tuyên truyền về lĩnh vực này.

 

- Sau sự cố Fukushima1, rất nhiều ý kiến cho rằng VN cần xem xét kế hoạch phát triển điện Hạt nhân trong tương lai. Với vai trò của mình, Vusta có quan tâm tới vấn đề này không - (Nam, 32 tuổi, Nam , Thanh Xuân, Hà Nội)

 

- TS Trần Việt Hùng: VUSTA cũng đang rất quan tâm đến vấn đề này. Nhiều nhà khoa học hàng đầu trong tổ chức của VUSTA cũng đã được Chính phủ mời tham gia nghiên cứu về vấn đề phát triển điện hạt nhân của Việt Nam. 

 

Theo tôi được biết, chúng ta đang nghiên cứu theo hai hướng. Một mặt tìm cách phát triển các nguồn năng lượng mới như năng lượng gió, năng lượng sóng biển, thuỷ điện… 

 

Mặt khác vẫn tiếp tục nghiên cứu để phát triển năng lượng hạt nhân theo hướng đảm bảo an toàn cao nhất. Năng lượng là vấn đề lớn đối với toàn thế giới trong tương lai. Vì vậy, mỗi nước căn cứ vào những lợi thế tự nhiên và xã hội của đất nước mình mà tìm những hướng đi riêng sao cho có lợi nhất cho sự phát triển bền vững của đất nước. 

 

Vì vậy, trong lĩnh vực này chúng ta vẫn học hỏi nhưng không rập khuôn theo bất cứ nước nào.

 

- Cùng có chức năng tư vấn phản biện và giám định xã hội, ông đánh giá đâu là thế mạnh của LHH so với Mặt trận tổ quốc? - (Nguyễn Văn Sáng, 33 tuổi, Nam , Đồng Nai)

 

TS Phạm Văn Tân: VUSTA là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam vì vậy hoạt động TVPB&GĐXH của  VUSTA cũng có thể coi là của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đi vào vấn đề cụ thể, từ định nghĩa về TVPB&GĐXH mà chúng ta đã đề cập thì rõ ràng VUSTA có thế mạnh trong việc thực hiện hoạt động trên, có lẽ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên bình diện chung sẽ làm tốt hoạt động giám sát xã hội.

 

 

- Trong một cuộc hội thảo về "Vai trò tư vấn của VUSTA đối với các cơ quan của Quốc hội" tổ chức mới đây, các đại biểu đều cho rằng sự hợp tác này là cần thiết và cần được điều chỉnh bằng một cơ chế cụ thể hơn nữa. Cụ thể là đề nghị Quốc hội có cơ chế đặt hàng, cung cấp danh sách các dự án luật dự kiến làm trong 1-2 năm tới để VUSTA trưng cầu ý kiến các nhà khoa học, huy động nguồn lực tham gia xây dựng. Thưa GS Nguyễn Minh Thuyết, ông có cho đó là một gợi ý hay? Theo ông làm thế nào để thực thi điều này? - (Nguyễn Hoàng Long, 40 tuổi, Nam , Tp. Hồ Chí Minh)

 

- GS. TS Nguyễn Minh Thuyết: Câu hỏi của bạn đọc rất là hay và đề xuất tại hội thảo cũng rất đúng đắn. Tôi không được dự hội thảo này nhưng ngày hôm qua khi trả lời VTV1 về hoàn thiện quy trình lập pháp của Quốc hội, tôi có đề xuất từ nay nên giao việc đánh giá tác động của các dự thảo luật cho Liên hiệp hội Việt Nam. Tôi tin rằng tổ chức này có đủ lực lượng để hoàn thành tốt công việc này. Liên hiệp hội là bên thứ ba nên đánh giá sẽ khách quan.

 

- Được biết, hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội trong thời gian qua đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Nhiều phản biện đã tiết kiệm cho nhà nước hàng tỷ đồng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về hoạt động này. Vậy, làm thế nào để hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội tạo được sức bật?

 

-TS Phạm Sĩ Liêm: Hoạt động tư vấn phản biện cũng như mọi hoạt động khác của con người, cũng không thể tránh khỏi những hạn chế nhất định. Nếu có những hạn chế hay khuyết điểm nào đó, dĩ nhiên cần rút kinh nghiệm để phòng tránh nó không lặp lại nữa. 

 

Vì vậy, những người làm tư vấn phản biện cũng luôn luôn phải lắng nghe những ý kiến phản hồi để làm công tác tư vấn phản biện tốt hơn. Tôi nghĩ, vấn đề được nêu phải là những vấn đề mà xã hội đang quan tâm. 

 

Thứ hai là, người tư vấn phản biện chỉ nên phát biểu những vấn đề gì mà mình am hiểu. Thực ra, có hai loại tư vấn phản biện xã hội. Một là tư vấn phản biện của những chuyên gia, những người am hiểu về lĩnh vực đó. Thứ hai, người phát biểu đó phát biểu với tư cách là một tri thức, có cái nhìn chung chứ không phải là một chuyên gia sâu trong lĩnh vực đó. Cả hai loại ý kiến phản biện trên đều tốt và bổ ích.

 

Thế còn, ai là người nêu ra chủ đề cho tư vấn phản biện, trước tiên đó là các cơ quan nhà nước, VD muốn hỏi ý kiến về luật hay chính sách, quyết định nào đó. Tiếp đó là xã hội thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, nêu lên những vấn đề mà mình quan tâm. Và ba là, các tổ chức xã hội nghề nghiệp mốn đóng góp ý kiến để nâng cao vị thế và hiệu quả của nghề nghiệp mình. 

 

Cả 3 loại chủ đề như thế đều rất bổ ích, vấn đề là ai là người tiếp nhận các ý kiến đó, và có tiếp nhận hay không, bởi vì nhiều ý kiến đưa rănhung không nêu rõ ai là bên tiếp nhận. Chẳng hạn, trước kia, chúng tôi tổ chức tọa đàm nêu ý kiến, giải pháp, nhưng chỉ dừng lại ở đó. Vì trong tọa đàm có sự tham gia của các công chức, nhưng họ không phải là đối tượng tiếp nhận của vấn đề.

 

Tuy vậy, chúng tôi cũng không nghĩ rằng, ý kiến của mình nêu ra là vô ích, bởi nhiều vấn đề phải nêu nhiều lần thì mới thấm được, chứ chỉ làm một lần thì không mong hiệu quả. Chẳng hạn, tôi đã nhiều lần nêu lên những bất cập trong chính sách thu hồi đất hiện tại, đang gây nên nhiều khiếu kiện từ người dân trong rất nhiều cuộc hội thảo chuyên đề, nhưng cũng phải dần dần thì những người làm chính sách liên quan mới quan tâm đến các ý kiến đó. Gần đây, khi chuẩn bị bổ sung sửa đổi luật đất đai, thì vấn đề này cũng đã được chú ý. 

 

Tuy tư vấn phản biện xã hội khác hẳn với tư vấn phản biện chuyên nghiệp, nhưng các cơ quan nước khi cần thiết cũng nên đặt hàng với các tổ chức xã hội, nghề nghiệp, hay với Liên hiệp hội, và cũng nên chi một số tiền nhất định để giúp họ tập hợp được các chuyên gia để lấy ý kiến. Số tiền đó tuy không lớn nhưng thể hiện sự nghiêm túc lấy ý kiến xã hội của cơ quan nhà nước. Do đó, trong ngân sách của các cơ quan này nên có một khoản tiền để chi vào mục đích này. Hiện nay, các cơ quan nhà nước chưa có khoản chi này. 

 

Sự phản biện cũng tốt, nhưng việc tư vấn có hiệu quả hơn nhiều. Vì tư vấn giúp cho cơ quan nhà nước có thể tránh được những con đường vòng tốn thời gian, công sức. Chẳng hạn, mới đây Bộ Xây dựng có mời một số chuyên gia tới đóng góp ý kiến vào luật soạn thảo luật đô thị, kể từ ý đồ và mục đích soạn thảo luật cho đến bố cục của luật. 

 

Đây là việc làm rất mới, vì trước đây các luật khác thì sau khi soạn thảo xong mới gửi đi lấy ý kiến, thường là hạn trong vòng một tuần lễ phải có ý kiến. Thời gian gấp gáp như vậy thì làm sao mà đưa ra được những ý kiến chu đáo, hiệu quả. Hay như luật thuế nhà đất, soạn thảo xong mới lấy ý kiến, và cho đến nay, Quốc hội vẫn chưa thông qua được. Tuy nhiên, đây là một sắc luật rất quan trọng và cấp bách. 

 

Còn về phía tư vấn phản biện, thì cũng cần có sự chuẩn bị chu đáo, nhất là trong việc chọn lựa chuyên gia có kiến thức, phương pháp phản biện và có cái tâm trong sáng. Trong khi phản biện, có thể có rất nhiều ý kiến khác nhau, các ý kiến này cũng nên được tôn trọng, không nhất thiết ý kiến đa số là đúng. Các ý kiến ấy đều nên được thông báo cho những bên liên quan tiếp thu.

 

- Xin hỏi GS-TS Trần Ngọc Hùng, ông đánh giá thế nào về công tác giám định, phản biện của các nhà khoa học thuộc Liên hiệp hội các cấp đối với các công trình xây dựng? - (Sìn Văn Tuấn, 41 tuổi, Nam , Hà Nội)

 

-Ông Trần Ngọc Hùng: Hiện nay, công tác tư vấn, phản biện, giám định xã hội chủ yếu vẫn nằm ở Liên hiệp hội trung ương và các tổ chức hội trung ương, còn đối với các Liên hiệp hội địa phương, hội địa phương còn rất nhiều hạn chế. 

 

Có nhiều lý do dẫn đến điều đó: 

 

Một là, chưa có quy định bắt buộc các loại dự án phải có tư vấn, phản biện, giám định xã hội. 

 

Hai là, tổ chức cá nhân lập dự án cũng không chủ động trong việc lấy ý kiến này. 

 

Ba là, lực lượng các nhà khoa học ở nhiều địa phương còn có những hạn chế về số lượng, chất lượng bởi vì muốn làm tư vấn, phản biện, giám định xã hội phải có một trình độ, kinh nghiệm nhất định thì những ý kiến đóng góp mới thực sự khoa học, khách quan và được lắng nghe.

 

-  Xin hỏi GS-TS Nguyễn Minh Thuyết, việc chi 70.000 tỷ đồng cho giáo dục trong những năm tới, ông đã có tham gia phản biện gì chưa? Và theo ông đâu là điểm cần phải xem lại của đề án này? - (Htmlinh@yahoo.com, 28 tuổi, Nữ , Đà Nẵng)

 

- GS. TS Nguyễn Minh Thuyết: Ngày 1/6 vừa qua tôi có được VUSTA mời tham gia cuộc họp đóng góp ý kiến cho đề án đổi mới chương trình sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. 

 

Cũng như tất cả các nhà khoa học tham gia cuộc họp đó, tôi cho rằng trước hết ngành giáo dục và đào tạo phải trình được đề án đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam như Nghị quyết đại hội lần thứ XI của Đảng đã đề ra. 

 

Đó là một công việc hết sức to lớn và cấp thiết trong đó đổi mới Chương trình sách giáo khoa phổ thông chỉ là một bộ phận nhỏ. Chưa có đề án đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục mà đã trình đề án đổi mới chương trình SGK phổ thông là làm ngược. 

 

Thứ hai, theo tôi dự án này được chuẩn bị quá sơ sài, chỉ gồm có 30 trang với những ý tưởng theo kiểu gạch đầu dòng, rất nhiều vấn đề quan trọng của giáo dục phổ thông như cơ cấu các cấp học, số những năm học, số môn học, phân ban... chưa được giải quyết. 

 

Thứ ba, dự án này không đưa ra được nội dung, định hướng gì mới so với chương trình hiện hành. Đề án có khẳng định là chương trình tiếp cận theo định hướng năng lực nhưng từ khái niệm năng lực đến nội dung cụ thể của các năng lực đều chưa được xác định. 

 

Thứ tư, đề án đưa ra số tiền tới 70.000 tỉ đồng với số tiền như vậy chắc chắn dự án này thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết 49/2010/ QH 12, phải trình Quốc hội xem xét quyết định. Với tình trạng chuẩn bị như thế này chắc chắn không thể thuyết phục được Quốc hội.

 

- Chừng nào thì VUSTA có thể công bố về cơ sở dữ liệu chuyên gia? - (Hùng Cường, 56 tuổi, Nam , Gia lai. Vĩnh Phúc).

 

 

 

 

-TS Phạm Văn Tân: Hoạt động TVPB&GĐXH của VUSTA mới thực sự sôi động trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhận được sự tham gia nhiệt tình của các nhà khoa học, các nhà quản lý và tạo được sự quan tâm của dư luận xã hội. 

 

Đây là một hoạt động phi lợi nhuận chủ yếu thể hiện trách nhiệm xã hội của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ. Các ý kiến TVPB &GĐXH của VUSTA tuy là ý kiến của các nhà khoa học song nó phản ánh ý kiến không chỉ của cá nhân các nhà khoa học đó mà là ý kiến của xã hội, cộng đồng thông qua VUSTA.

 

Để thực hiện tốt vấn đề trên, mấy năm gần đây VUSTA đang cố gắng xây dựng cơ sở dữ liệu về chuyên gia và các cơ sở dữ liệu khác nhằm phục vụ cho hoạt động này. Việc thống kê danh sách các nhà khoa học trong các lĩnh vực khoa học công nghệ thì không phải là vấn đề khó, song xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá chuyên gia thì không phải là một việc dễ dàng. Vì thế mặc dù đã có danh sách rất nhiều các nhà khoa học, song cơ sở dữ liệu chuyên gia (loại chuyên gia nào, cho việc gì) vẫn còn đang tiếp tục hoàn thiện. 

 

Dù chưa thể công bố sớm cơ sở dữ liệu chuyên gia song các hoạt động TVPB&GĐXH vẫn diễn ra bình thường. Việc chậm công bố cơ sở dữ liệu chuyên gia có thể sẽ làm cho các Hội thành viên của VUSTA, nhất là các Hội thành viên ở địa phương gặp khó khăn trong việc lựa chọn các chuyên gia để thực hiện các nhiệm vụ TVPB&GĐXH của mình.

 

- Thực tế Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tại các tỉnh, thành rất khó thực hiện chức năng tư vấn phản biện và giám định xã hội, do: các cơ quan khác không tin tưởng để giao vấn đề, dự án… phản biện, không đủ nhân lực có nhân lực chuyên môn để phản biện và kinh phí cho phản biện quá thấp… để giải quyết vấn đề này Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam đã có biện pháp hỗ trợ nào cho cấp địa phương? - (Huỳnh Văn Bách, 37 tuổi, Nam , TP.HCM)

 

TS Phạm Văn Tân: Đúng là thực tế hoạt động TVPB&GĐXH ở địa phương còn gặp rất nhiều khó khăn do nhận thức của các cấp, các ngành; do năng lực và tổ chức của các Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật ở địa phương; thiếu đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học đầu đàn. Tuy vậy cũng có nhiều địa phương tổ chức tốt hoạt động này, thí dụ: TP HCM, tỉnh Bình Thuận, Bắc Giang, Hà Nội… Những mô hình này cần được nghiên cứu để nhân rộng ở các địa phương khác. 

 

VUSTA có trách nhiệm hỗ trợ giúp đỡ các địa phương trong hoạt động TVPB&GĐXH: tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn để nâng cao kỹ năng và năng lực thực hành ở địa phương, hỗ trợ các chuyên gia để tham gia thực hiện nhiệm vụ ở địa phương. Trong nhiều trường hợp VUSTA phối hợp chặt chẽ với các địa phương để tổ chức thực hiện nhiệm vụ, nhất là các nhiệm vụ có tính chất liên ngành, liên vùng. Chúng ta hi vọng sau khi có QDD/2002/QĐ-TTg được bổ sung, sửa đổi  thì hoạt động TVPB&GĐXH ở địa phương sẽ đạt được nhiều kết quả tốt hơn.

 

- Xin hỏi GS Nguyễn Minh Thuyết, ông từng là người đưa ra những ý kiến thẳng thắn về vụ Vinashin, có khi nào ông nhận được lời “nhắc khéo” nào không? - (Đỗ Hoài Hương, 35 tuổi, Nữ , Hoaihuong1234@gmail.com)

 

- GS. TS Nguyễn Minh Thuyết: Xin cảm ơn bạn đã quan tâm. Tôi đã nhận được câu hỏi có nội dung tương tự và cũng đã trả lời ở trên. Ở đây tôi chỉ muốn khẳng định áp lực lớn nhất đối với người đại biểu của dân là áp lực từ phía cử tri, là những kỳ vọng của cử tri. So với áp lực này thì tất cả những chuyện khác đều không phải là lớn.

 

- Trong những năm qua hoạt động phản biện của VUSTA có gì nổi bật? Chủ yếu phản biện ở những lĩnh vực cụ thể nào? Đã đạt được những kết quả như thế nào đối với sự phát triển kinh tế- xã hội

 

- (Minh Thư, 48 tuổi, Nam , Lạng Giang- Bắc Giang).

 

- TS Phạm Văn Tân: Thời gian qua VUSTA và các tổ chức thành viên đã tổ chức nhiều hoạt động TVPB&GĐXH có ý nghĩa thiết thực về kinh tế, chính trị, xã hội. Tôi chỉ xin đơn cử một vài ví dụ cụ thể sau:

 

1. Cách đây vài năm, chúng ta bị dịch cúm gia cầm H5N1 hoành hành, trong bối cảnh đó, các tổ chức quốc tế đã khuyến cáo cần tiêu hủy tất cả gia cầm ở nơi có dịch trong vòng bán kính 3km. 

 

Ban đầu chúng ta đã nghiêm túc thực hiện khuyến cáo này và đã tiêu diệt được khoảng 33 triệu gia cầm. Trước tình hình trên các nhà khoa học trong VUSTA đã nghiên cứu phân tích vấn đề và kiến nghị với Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ tiêu hủy gia cầm ngay tại nơi có dịch. Việc các cơ quan chức năng tiếp thu kiến nghị của VUSTA đã góp phần giảm thiệt hại của người chăn nuôi. Và một điều quan trọng là đã bảo tồn được các giống gà quí bản địa như gà ri…

 

2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cách đây không lâu có đề xuất một dự án lúa lai với dự toán kinh phí khoảng một nghìn hai trăm tỷ đồng. Các nhà khoa học trong Hội giống cây trồng Việt Nam (một tổ chức thành viên của VUSTA) đã tổ chức phản biện dự án này và đưa ra qui mô đầu tư của dự án chỉ có 46 tỷ đồng. Như vậy, hoạt động TVPB&GĐXH đã góp phần tiết kiệm cho ngân sách Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng. 

 

3. Khi Chính phủ trình Quốc hội dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam với dự kiến kinh phí đầu tư là 56 tỷ USD (bằng xấp xỉ ½ tổng GDP của Việt Nam trong một năm). Các nhà khoa học trong VUSTA đã kiến nghị nên xem xét lại tính cấp thiết phải đầu tư dự án này, nên chăng chỉ nên đầu tư thử nghiệm hai đoạn Hà Nội – Vinh, Nha Trang – TP HCM. Việc cung cấp thêm thông tin cho các đại biểu Quốc hội đã giúp các đại biểu Quốc hội có thêm căn cứ để quyết định một vấn đề quan trọng của đất nước. Kết quả là Quốc hội đã chưa thông qua việc đầu tư xây dựng tuyến đường sắt cao tốc này.

 

- Để tiếp tục nâng cao hơn nữa vai trò của VUSTA cũng như hoạt động TVPB&GĐXH, ngày 16/4/2010 Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị 42-CT/TW “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Chỉ thị được giới trí thức đánh giá là định hướng phát triển Liên hiệp hội Việt Nam, trong đó có hoạt động TVPB&GĐXH. Vậy đây thực sự đã là điều kiện đủ để hoạt động TVPB&GĐXH thực sự “cất cánh” . Tôi xin hỏi một vài ý sau: 1. VUSTA đã triển khai như thế nào đến các Hội ngành trực thuộc để có thể đưa hoạt động TVPB&GĐXH thực sự "cất cánh"? 2. Tại sao những TVPB&GĐXH của VUSTA cũng như các Hội chuyên ngành về những vấn đề nóng của đất nước rất chính đáng, nhưng những dự án "kém hiệu quả" đó vẫn được thực thi làm ảnh hưởng không nhỏ tới tài nguyên, các nguồn lực của nhân dân và đất nước??? Trân trọng, - (Nguyễn Văn Tuấn (Tuấn Quê Hương), 30 tuổi, Nam , Công ty TNHH NOTNO Việt Nam)

 

 

TS Phạm Văn Tân: Cám ơn câu hỏi của anh Tuấn. Tôi xin lần lượt trả lời các câu hỏi của anh như sau: 

 

1. Chỉ thị 42-CT/TW sẽ tạo điều kiện để VUSTA và các Hội thành viên làm tốt nhiệm vụ tập hợp đoàn kết và phát huy sức mạnh sáng tạo của đội ngũ trí thức vào khoa học công nghệ nước nhà. Chỉ thị 42-CT/TW cũng đã xác định TVPB&GĐXH là một nhiệm vụ quan trọng của VUSTA. Thực hiện TVPB&GĐXH là trách nhiệm cao cả của đội ngũ trí thức đối với sự phát triển đất nước. 

 

Trong các Hội thành viên của VUSTA thì Hội ngành toàn quốc có vị trí vô cùng quan trọng, trí tuệ của VUSTA được kết tinh từ trí tuệ của các Hội ngành toàn quốc. Hoạt động TVPB&GĐXH của VUSTA cũng chính là hoạt động của các Hội ngành toàn quốc. 

 

Các nhiệm vụ TVPB&GĐXH đều gắn chặt với sự tham gia của các Hội ngành toàn quốc. Tùy tính chất và nội dung của từng nhiệm vụ mà có nhiều hay ít Hội ngành toàn quốc tham gia. Nói tóm lại, hoạt động TVPB&GĐXH của VUSTA không tách rời sự tham gia của các Hội ngành toàn quốc. 

 

2. TVPB&GĐXH của VUSTA và các Hội ngành toàn quốc thể hiện trách nhiệm xã hội của trí thức khoa học và công nghệ. Các kiến nghị đề xuất về TVPB&GĐXH của VUSTA cung cấp cho các cơ quan chức năng mang tính chất khuyến cáo còn việc thực hiện tới mức nào là hoàn toàn thuộc thẩm quyền của các cơ quan chức năng. Các khuyến nghị này không có tính chất áp đặt mà chỉ cung cấp, phản ánh dư luận xã hội đối với một vấn đề cụ thể. Vì vậy rất nhiều khả năng sự việc xảy ra như bạn nhìn nhận. 

 

Mặc dù còn rất nhiều câu hỏi của độc giả nhưng do thời lượng buổi giao lưu có hạn nên chúng tôi xin phép được trả lời vào một dịp khác. Chúng tôi hy vọng với những thông tin ở trên sẽ phần nào giúp độc giả hiểu thêm về hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội. Rất mong được gặp lại độc giả của Báo Đất Việt trong những lần giao lưu sau. Xin cảm ơn!

 

Theo Báo Đất Việt