Mức thuế mang tính trừng phạt
Đầu tháng 3.2013, trong kỳ xem xét hành chính lần thứ 8 (POR8) thuế chống bán phá giá phi lê cá tra đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam (VN) vào Mỹ giai đoạn từ 1.8.2010 đến 31.7.2011, DOC đã đột ngột thay đổi quốc gia thay thế để tính giá cá tra của VN từ Bangladesh (đã 8 năm liên tiếp) sang Indonesia. Từ đó đã làm tăng mức thuế CBPG lên cao gấp 25 - 45 lần so với kỳ POR7. Các doanh nghiệp VN quyết định kiện ra Tòa án Thương mại quốc tế Hoa Kỳ. Cứ ngỡ…ai dè…
3 tháng sau, DOC lại công bố tăng thêm mức thuế POR8 0,5 USD/kg với lý do đã tính sai trong tính toán. Rồi ngày 5.9 vừa qua, trong kết quả sơ bộ kỳ POR9 (giai đoạn từ 1.8.2011 đến 31.7.2012), DOC lại tiếp tục tăng thêm mức thuế CBPG cá tra lên hơn gấp 2 lần POR8. Mặc cho Indonesia không có trong danh sách các nước thay thế mà trước đó DOC đã công bố. Mặc cho phía các doanh nghiệp VN kêu gào rằng điều kiện nuôi cá tra ở Indonesia không tương đồng với VN; Indonesia nuôi nhỏ lẻ, hàng năm sản xuất chỉ được khoảng 50.000 - 100.000 tấn, trong khi VN tới 1.200.000 - 1.400.000 tấn/năm; Indonesia thực tế chỉ là nước nhập khẩu ròng philê cá tra đông lạnh chủ yếu từ VN, mà không xuất khẩu cá tra ra thị trường thế giới, v.v... và v.v…
Với những yếu tố trên, các chuyên gia cho rằng kết quả POR8 và POR9 mang tính trừng phạt hơn là công bằng. Bởi các quyết định này của DOC đã chịu ảnh hưởng từ cuộc vận động chính trị của Hiệp hội Các nhà nuôi cá nheo Mỹ (CFA) muốn đánh vào các doanh nghiệp của VN để giành lại thị phần. Do 10 năm qua, xuất khẩu cá tra của VN vào Mỹ liên tục tăng trưởng. Đến nay, Mỹ đã là thị trường xuất khẩu cá tra lớn nhất của VN với kim ngạch đạt trên 230 triệu USD 7 tháng đầu năm 2013, chiếm hơn 23% tổng giá trị xuất khẩu cá tra của VN. Trong khi đó, diện tích nuôi cá da trơn ở Mỹ đã giảm một nửa, từ khoảng 67.000ha mặt nước năm 2003 xuống còn hơn 33.000ha hiện nay.
"Quyết định mang tính trừng phạt này của DOC khiến nhiều người nghi ngờ về tính công bằng trong quá trình xem xét cũng như sự công tư của DOC. Nó cũng sẽ ảnh hưởng lớn tới mối quan hệ song phương Việt - Mỹ" - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP) Trương Đình Hòe khẳng định.
Nông dân vẫn chịu thiệt
Với một mức thuế tăng chóng mặt như vậy, DN xuất khẩu cá tra vào Mỹ sẽ cầm chắc lỗ, bởi họ không thể tăng giá bán cao tương ứng. Ông Nguyễn Văn Phấn - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Chế biến thủy hải sản Hiệp Thanh cho biết, từ đầu năm đến nay công ty hầu như giảm hẳn xuất khẩu qua thị trường Mỹ và đã chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác như châu Á, Trung Đông, EU.
|
"Tôi cho rằng để phát triển ngành cá tra bền vững, chúng ta cần chấn chỉnh lại ngay hoạt động của ngành, sắp xếp lại DN, quy hoạch lại vùng nguyên liệu, đa dạng hóa và mở cửa thêm nhiều thị trường mới, đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm với giá cao..." |
Tuy nhiên, ở một khía cạnh khác, các chuyên gia cho rằng đây chính là hậu quả của một quá trình phát triển quá nóng, mất kiểm soát của ngành cá tra VN. "Ngành này phát triển ồ ạt, rồi doanh nghiệp tranh mua tranh bán phá giá lẫn nhau, tạo thêm điều kiện để phía Mỹ có cớ đánh thuế cao lên mình" - ông Lê Chí Bình- Phó Chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và chế biến thủy sản An Giang phân tích. Ông dẫn chứng, giá cá tra xuất khẩu vào Mỹ từ năm 2012 đến nay liên tục giảm, hiện còn có trên dưới 3 USD/kg trong khi năm 2012 là từ 3,6 - 3,8 USD/kg.
"Việc phía Mỹ áp thuế CBPG cao lên như vậy khiến chúng tôi buồn sâu sắc và thương cho thân phận mình. Bởi các doanh nghiệp đã từ bỏ lợi thế độc quyền về con cá tra trên thị trường thế giới để chạy theo cái lợi nhuận nhất thời. Đến khi người ta áp thuế chống bán phá giá thì quay lại o ép, mua cá rẻ của nông dân, đẩy chúng tôi vào đường cùng. Phải chi doanh nghiệp có cái nhìn sáng suốt hơn, từ 10 năm trước khi Mỹ bắt đầu áp thuế CBPG, có chiến lược phát triển, quy hoạch, kiểm soát lại ngành, gia tăng xuất khẩu sản phẩm có giá trị cao thì đâu có sự việc như ngày hôm nay" - ông Nguyễn Ngọc Hải- Chủ nhiệm HTX Cá tra Thới An (Cần Thơ) chua xót.
Ngọc Minh
