Nuôi ong mật là một nghề mang lại nhiều lợi ích kinh tế và đóng góp quan trọng vào hệ sinh thái thông qua việc thụ phấn cho cây trồng. Tuy nhiên, để thành công trong nghề nuôi ong, đặc biệt là với người mới bắt đầu, việc nắm vững kỹ thuật cách nuôi ong mật là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ đi sâu vào các bước kỹ thuật cơ bản nhưng hiệu quả, giúp bà con nông dân và những người yêu ong có thể bắt đầu hành trình nuôi ong một cách tự tin và đạt năng suất cao.
Nghề nuôi ong không chỉ đơn thuần là đặt thùng ong và chờ thu hoạch mật. Đó là một quá trình đòi hỏi sự hiểu biết về tập tính của loài ong, kỹ thuật chăm sóc, phòng bệnh và quản lý đàn một cách khoa học. Áp dụng đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật sẽ giúp đàn ong khỏe mạnh, phát triển tốt, cho năng suất mật cao và hạn chế rủi ro dịch bệnh, mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững.
Chuẩn bị ban đầu: Nền tảng cho kỹ thuật nuôi ong mật thành công
Trước khi bắt tay vào xây dựng những đàn ong đầu tiên, công tác chuẩn bị kỹ lưỡng là bước khởi đầu quan trọng nhất. Điều này bao gồm việc lựa chọn giống ong phù hợp, chuẩn bị đầy đủ trang thiết bị và tìm kiếm địa điểm lý tưởng để đặt thùng ong.
Chọn loại ong phù hợp
Tại Việt Nam, hai loại ong phổ biến được nuôi để lấy mật là ong nội (Apis cerana) và ong ngoại (Apis mellifera). Mỗi loại có những đặc điểm và yêu cầu kỹ thuật nuôi khác nhau:
-
Ong nội (ong vàng, ong ta):
- Ưu điểm: Khả năng chống chịu sâu bệnh tốt hơn ong ngoại, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu và nguồn hoa bản địa, ít bỏ đàn đột ngột.
- Nhược điểm: Năng suất mật thấp hơn, đàn ong nhỏ hơn, dễ chia đàn tự nhiên (bay đi), khó quản lý quy mô lớn.
- Phù hợp: Người mới bắt đầu, nuôi quy mô nhỏ lẻ, tận dụng nguồn hoa tự nhiên ở địa phương.
-
Ong ngoại (ong Ý):
- Ưu điểm: Đàn ong đông quân, năng suất mật rất cao, ít chia đàn tự nhiên, dễ quản lý tập trung, phù hợp nuôi quy mô công nghiệp.
- Nhược điểm: Dễ bị các loại sâu bệnh, ký sinh trùng tấn công hơn ong nội (như bọ ve Varroa), đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc và phòng trị bệnh bài bản, cần nguồn hoa dồi dào và liên tục.
- Phù hợp: Người đã có kinh nghiệm, nuôi quy mô lớn, có khả năng đầu tư và áp dụng kỹ thuật cao.
Đối với người mới bắt đầu tìm hiểu về kỹ thuật cách nuôi ong mật, việc bắt đầu với ong nội có thể là lựa chọn an toàn hơn do đặc tính dễ nuôi và ít rủi ro ban đầu. Khi đã tích lũy đủ kinh nghiệm, có thể xem xét mở rộng sang ong ngoại để nâng cao năng suất.
Chuẩn bị thùng ong và dụng cụ cần thiết
Thùng ong là ngôi nhà của đàn ong và là nơi diễn ra mọi hoạt động của chúng. Việc chuẩn bị thùng ong đạt chuẩn và các dụng cụ hỗ trợ là yếu tố quyết định đến sự thuận lợi trong quá trình chăm sóc và quản lý đàn ong.
-
Thùng ong:
- Chọn thùng làm từ gỗ tốt, nhẹ, bền, không mùi lạ. Gỗ thông, gỗ xoài là lựa chọn phổ biến.
- Kích thước thùng cần chuẩn theo quy định để các cầu ong có thể đặt vừa vặn, dễ dàng thao tác. Kích thước phổ biến cho ong nội và ong ngoại có sự khác biệt.
- Thùng phải kín gió nhưng vẫn có lỗ thông hơi phù hợp. Nắp thùng cần đậy kín để tránh nước mưa và kẻ thù xâm nhập.
- Bên trong thùng có các cầu ong. Cầu ong là khung gỗ dùng để ong xây tổ và tích trữ mật, phấn hoa, nơi ong chúa đẻ trứng. Cần chuẩn bị đủ số lượng cầu cho mỗi thùng.
-
Dụng cụ nuôi ong:
- Quần áo bảo hộ: Áo liền quần có mũ lưới che mặt là bắt buộc để tránh bị ong đốt khi thao tác.
- Găng tay: Giúp bảo vệ tay.
- Bình xịt khói: Dùng để xịt khói nhẹ vào cửa thùng ong trước khi mở nắp. Khói làm ong bớt hung dữ và tập trung vào ăn mật để dự trữ, giúp người nuôi dễ dàng thao tác hơn.
- Dao nạy cầu: Dùng để nạy các cầu ong dính vào nhau hoặc dính vào thành thùng.
- Chổi quét ong: Dùng để quét nhẹ ong ra khỏi cầu khi kiểm tra hoặc thu hoạch mật.
- Máy quay mật: Dụng cụ chính để tách mật ong ra khỏi cầu sau khi đã mở nắp tầng mật. Có nhiều loại máy quay mật với kích cỡ khác nhau.
- Dụng cụ cho ăn: Khay, máng cho ăn dùng để cho ong ăn bổ sung đường, phấn hoa khi nguồn thức ăn tự nhiên khan hiếm.
- Các dụng cụ khác: Kính lúp (để kiểm tra ấu trùng, trứng), nhíp, vợt bẫy chúa, lồng nhốt chúa…
Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ này không chỉ giúp công việc nuôi ong trở nên dễ dàng mà còn đảm bảo an toàn cho người nuôi và hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến đàn ong trong quá trình thao tác.
Chọn địa điểm đặt thùng ong
Địa điểm đặt thùng ong ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sự phát triển của đàn ong và năng suất mật. Một địa điểm lý tưởng cần đáp ứng các yêu cầu sau:
- Gần nguồn hoa: Ong cần nguồn hoa liên tục để lấy mật và phấn hoa. Nên đặt trại ong gần rừng, vườn cây ăn quả, đồng hoa hoặc những nơi có nguồn hoa phong phú quanh năm.
- Yên tĩnh, thoáng mát: Tránh đặt ong ở nơi ồn ào (gần đường sá, công trình), nơi có gió lùa mạnh, nơi ẩm thấp hoặc quá nóng. Nơi có cây cối che bóng mát buổi trưa là tốt nhất.
- Có nguồn nước sạch: Ong cần nước để điều hòa nhiệt độ thùng và pha loãng mật cho ấu trùng ăn. Gần nguồn nước sạch như ao, hồ, suối là lợi thế. Nếu không có, cần bố trí khay nước sạch có vật nổi để ong đậu.
- Tránh nơi có hóa chất: Tuyệt đối không đặt ong gần khu vực sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học vì sẽ gây chết ong hàng loạt. Cần trao đổi với nông dân xung quanh về lịch phun thuốc để có biện pháp bảo vệ đàn ong.
- Hướng đặt thùng: Nên đặt cửa thùng ong hướng về phía Đông hoặc Đông Nam để đón nắng ấm buổi sáng và tránh nắng gắt buổi chiều. Nền đất nơi đặt thùng ong cần khô ráo, cao ráo.
Việc lựa chọn và chuẩn bị địa điểm cẩn thận là bước đầu tiên áp dụng kỹ thuật cách nuôi ong mật hiệu quả, tạo môi trường sống tốt nhất cho đàn ong.
Kỹ thuật quản lý đàn ong mật hiệu quả
Quản lý đàn ong là công việc thường xuyên và quan trọng nhất trong kỹ thuật cách nuôi ong mật. Nó bao gồm nhiều hoạt động như kiểm tra định kỳ, chăm sóc theo mùa, nhập đàn, chia đàn và cho ăn bổ sung.
Cách nhập đàn và chia đàn ong
Quản lý số lượng và chất lượng đàn ong thông qua nhập đàn (ghép đàn) và chia đàn là kỹ thuật cần thiết để duy trì sức khỏe và năng suất của trại ong.
-
Nhập đàn (ghép đàn):
- Khi nào cần nhập đàn: Khi có đàn ong yếu, mất chúa hoặc số quân quá ít không đủ sức chống chọi với kẻ thù hoặc thời tiết. Nhập đàn giúp tăng số lượng quân, tạo đàn mạnh hơn.
- Cách thực hiện: Có nhiều phương pháp ghép đàn. Một phương pháp phổ biến là ghép đàn từ từ. Đặt đàn ong yếu (đã bắt hoặc nhốt chúa) lên trên thùng của đàn ong mạnh, ngăn cách bằng một tấm lưới hoặc giấy báo đục lỗ nhỏ. Ong thợ sẽ quen mùi nhau dần qua lưới hoặc giấy báo. Sau 1-2 ngày, khi thấy ong không đánh nhau dữ dội, bỏ vật ngăn cách và ghép hai đàn lại. Đảm bảo chỉ còn một ong chúa tốt nhất.
- Lưu ý: Nên ghép đàn vào buổi chiều tối khi ong đã về hết tổ, ít bay lung tung. Xịt khói nhẹ hoặc xịt nước đường pha rượu loãng vào cả hai đàn trước khi ghép để át mùi lạ.
-
Chia đàn:
- Khi nào cần chia đàn: Khi đàn ong quá đông quân, hết chỗ đẻ trứng và tích trữ mật, ong thợ bắt đầu xây mũ chúa. Đây là dấu hiệu đàn ong chuẩn bị chia đàn tự nhiên. Chia đàn giúp tạo ra những đàn ong mới, duy trì số lượng đàn trong trại.
- Cách thực hiện: Có nhiều kỹ thuật chia đàn. Cách đơn giản cho người mới là chia đôi đàn. Chọn đàn ong mạnh, đông quân, có nhiều ong non, nhộng, trứng và đã xây mũ chúa. Chia thùng ong thành hai phần, mỗi phần có số lượng cầu, quân ong và nhộng tương đương. Đảm bảo một phần có ong chúa cũ, phần kia có mũ chúa hoặc ong chúa mới. Đặt hai phần ở hai vị trí khác nhau trong trại, cách nhau vài mét.
- Lưu ý: Nên chia đàn vào mùa có nguồn hoa dồi dào và thời tiết thuận lợi để đàn ong mới nhanh phát triển. Sau khi chia, cần theo dõi sát sao để đảm bảo đàn mới có chúa và phát triển bình thường.
Kỹ thuật kiểm tra đàn ong định kỳ
Kiểm tra đàn ong là công việc bắt buộc để nắm bắt tình hình sức khỏe, sự phát triển của đàn, kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề như mất chúa, bệnh tật, sâu hại, thiếu thức ăn, chuẩn bị chia đàn.
- Tần suất kiểm tra: Tùy theo mùa và mục đích.
- Mùa mật chính (nguồn hoa dồi dào): 5-7 ngày kiểm tra một lần.
- Mùa đông hoặc khan hiếm nguồn hoa: 10-15 ngày kiểm tra một lần.
- Kiểm tra đột xuất khi thấy ong có dấu hiệu bất thường (bay yếu, ít đi làm, ong chết trước cửa thùng…).
- Cách kiểm tra:
- Mặc đồ bảo hộ đầy đủ. Xịt khói nhẹ vào cửa thùng và dưới nắp thùng trước khi mở.
- Mở nắp thùng nhẹ nhàng. Dùng dao nạy cầu nạy từng cầu ong lên để kiểm tra.
- Kiểm tra các yếu tố chính trên mỗi cầu:
- Ong chúa: Tìm ong chúa xem còn hay mất, tình trạng đẻ trứng (trứng, ấu trùng non, nhộng). Ong chúa tốt sẽ đẻ trứng đều, kín các ô.
- Ong thợ: Mật độ ong thợ trên cầu, tình trạng làm việc (mang phấn hoa, mật về), có dấu hiệu bệnh tật hay không.
- Nhộng và ấu trùng: Tình trạng nhộng và ấu trùng có khỏe mạnh, đều đặn không. Ô nhộng có bị thủng lỗ bất thường không (dấu hiệu bệnh).
- Mật và phấn hoa: Lượng mật và phấn hoa dự trữ trên cầu. Đảm bảo đàn ong luôn có đủ thức ăn dự trữ.
- Sâu hại: Tìm kiếm dấu hiệu của sâu keo, kiến, bọ cánh cứng…
- Ghi chép: Nên ghi chép lại tình hình của từng đàn sau mỗi lần kiểm tra (tình trạng chúa, số cầu, lượng mật, dấu hiệu bệnh…) để theo dõi và có kế hoạch chăm sóc phù hợp.
Việc kiểm tra định kỳ theo đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật giúp người nuôi chủ động trong mọi tình huống và giữ cho đàn ong luôn trong trạng thái tốt nhất.
Chăm sóc ong theo mùa
Mỗi mùa trong năm có những đặc điểm thời tiết và nguồn hoa khác nhau, đòi hỏi người nuôi ong phải có kỹ thuật chăm sóc linh hoạt.
-
Mùa xuân (mùa hoa chính):
- Thời điểm lý tưởng để ong phát triển và nhân đàn. Nguồn hoa dồi dào giúp ong thu mật, phấn hoa mạnh.
- Cần kiểm tra thường xuyên (5-7 ngày/lần) để phát hiện đàn đông quân, có dấu hiệu chia đàn để kịp thời chia đàn.
- Đảm bảo thùng ong thoáng đãng.
- Lưu ý: Cần chuẩn bị đủ cầu ong mới cho ong xây tổ mở rộng.
-
Mùa hè (nắng nóng, mưa nhiều):
- Thời tiết thất thường, có thể có giai đoạn khan hiếm hoa hoặc mưa nhiều ảnh hưởng đến hoạt động của ong.
- Cần chống nóng cho thùng ong (che bạt, đặt thùng dưới bóng cây). Đảm bảo thùng ong không bị ngập nước khi mưa lớn.
- Theo dõi nguồn hoa. Nếu khan hiếm, cần cho ăn bổ sung.
- Cẩn trọng với các loại côn trùng hại ong phát triển mạnh vào mùa nóng ẩm.
-
Mùa thu (một số nơi có nguồn hoa):
- Thời điểm thu hoạch mật cuối vụ hoặc chuẩn bị cho mùa đông.
- Tùy thuộc vào vùng địa lý, có thể có nguồn hoa cuối mùa. Tận dụng để ong tích trữ mật.
- Kiểm tra, loại bỏ các cầu ong cũ, sâu mọt. Ghép các đàn yếu thành đàn mạnh.
- Chuẩn bị cho ong vượt đông.
-
Mùa đông (lạnh, ít hoa):
- Thời điểm khó khăn nhất. Nguồn hoa khan hiếm, thời tiết lạnh giá ảnh hưởng sức khỏe ong.
- Quan trọng nhất là cho ong ăn bổ sung (nước đường đặc). Đảm bảo lượng mật dự trữ trong thùng đủ cho ong dùng qua mùa đông.
- Làm ấm thùng ong (thu nhỏ cửa ra vào, che chắn).
- Hạn chế kiểm tra đàn ong trong thời tiết quá lạnh để tránh làm thất thoát nhiệt.
- Phòng chống chuột và các loài vật ăn ong tìm nơi trú ẩn.
Cho ong ăn bổ sung khi cần thiết
Việc cho ong ăn bổ sung (còn gọi là cho ong ăn nhân tạo) là một phần quan trọng của kỹ thuật cách nuôi ong mật, giúp duy trì sức khỏe và sự phát triển của đàn ong trong những giai đoạn khó khăn.
- Khi nào cần cho ăn:
- Mùa khan hiếm hoa: Khi nguồn mật và phấn hoa tự nhiên cạn kiệt (thường vào mùa đông hoặc mùa khô kéo dài).
- Giai đoạn xây tổ: Khi ong xây cầu mới, cần năng lượng để tiết sáp.
- Trước khi chia đàn: Giúp đàn ong mẹ khỏe mạnh để tạo ra đàn con tốt.
- Sau khi chữa bệnh: Giúp đàn ong hồi phục sức khỏe.
- Kích thích ong đẻ: Cho ăn nước đường loãng có thể kích thích ong chúa đẻ trứng mạnh hơn.
- Cho ăn gì:
- Nước đường: Nguồn carbohydrate chính thay thế mật. Pha đường trắng tinh khiết với nước sạch theo tỷ lệ phù hợp (ví dụ: 1 phần đường, 1 phần nước để kích thích đẻ; 2 phần đường, 1 phần nước để dự trữ cho mùa đông).
- Bánh phấn hoa (Pollen substitute): Thay thế phấn hoa, cung cấp protein, vitamin, khoáng chất cho ong, đặc biệt quan trọng cho ong non và ong chúa. Thường làm từ bột đậu nành, men bia, sữa bột… trộn với nước đường.
- Cách cho ăn:
- Sử dụng máng/khay cho ăn chuyên dụng đặt trong thùng hoặc trước cửa thùng.
- Cho ăn vào buổi chiều tối để tránh ong cướp mật lẫn nhau.
- Cho ăn lượng vừa đủ, tránh làm bẩn thùng ong hoặc thu hút kiến, côn trùng khác.
Phòng trừ sâu bệnh hại ong mật
Sâu bệnh là mối đe dọa lớn nhất đối với nghề nuôi ong. Việc nắm vững kỹ thuật cách nuôi ong mật bao gồm cả khả năng nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh và áp dụng biện pháp phòng trừ hiệu quả.
Nhận biết các bệnh thường gặp ở ong mật
Một số bệnh và sâu hại phổ biến ở ong mật bao gồm:
- Bệnh thối ấu trùng tuổi lớn (European foulbrood): Ấu trùng chết ở tư thế vặn vẹo, màu vàng nâu, có mùi chua, dịch nhầy dai.
- Bệnh thối ấu trùng tuổi nhỏ (American foulbrood): Ấu trùng chết sau khi vít nắp, màu nâu đen, dịch nhầy kéo sợi dài, có mùi hôi như keo sơn. Bệnh rất nguy hiểm và dễ lây lan.
- Bệnh liệt ong: Ong bị rung cánh, bụng trướng, bò lệt quệt trước cửa thùng, có thể do virus hoặc ngộ độc.
- Bệnh túi ấu trùng (Sacbrood): Ấu trùng chết có dạng túi nước, vỏ ngoài dai.
- Bọ ve Varroa (Varroa destructor): Ký sinh trùng hút máu ong trưởng thành và ấu trùng, làm ong yếu, biến dạng, dễ mắc các bệnh thứ cấp. Là kẻ thù nguy hiểm nhất của ong ngoại.
- Sâu keo (Greater wax moth): Ấu trùng bướm đêm ăn sáp ong, phá hoại cầu ong, đặc biệt ở các đàn ong yếu.
- Kiến, nhện, cóc, chim, ong bắp cày: Các loại thiên địch tấn công ong.
Biện pháp phòng bệnh chủ động
“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” là nguyên tắc vàng trong kỹ thuật cách nuôi ong mật.
- Chọn giống ong khỏe mạnh: Chọn mua giống từ các trại ong uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, ong chúa tơ, khỏe.
- Đảm bảo vệ sinh: Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ khu vực đặt thùng ong và bên trong thùng. Loại bỏ cầu ong cũ, hỏng, mốc.
- Quản lý đàn ong mạnh: Đàn ong đông quân, khỏe mạnh có khả năng tự vệ và chống chọi bệnh tật tốt hơn. Thường xuyên kiểm tra, nhập đàn yếu, loại bỏ ong chúa già, thay thế bằng chúa tơ.
- Kiểm tra định kỳ: Phát hiện sớm dấu hiệu bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời, tránh lây lan.
- Kiểm soát môi trường: Giữ cho thùng ong khô ráo, thoáng khí. Chống nóng, chống rét phù hợp theo mùa.
- Ngăn chặn kẻ thù: Đặt thùng ong nơi khô ráo, tránh kiến. Sử dụng bẫy kiến, bẫy bướm sâu keo. Làm hàng rào đơn giản chống cóc, gà.
- Thay chúa định kỳ: Ong chúa tơ thường khỏe mạnh, đẻ tốt và tạo ra đàn ong có sức đề kháng cao hơn. Nên thay chúa mỗi 1-2 năm.
- Không sử dụng thuốc kháng sinh bừa bãi: Việc lạm dụng thuốc kháng sinh không đúng liều lượng và thời điểm có thể gây lờn thuốc và ảnh hưởng đến chất lượng mật.
Cách xử lý khi đàn ong bị bệnh
Khi phát hiện đàn ong có dấu hiệu bệnh, cần hành động nhanh chóng và đúng kỹ thuật:
- Cách ly đàn bệnh: Di chuyển thùng ong bệnh ra xa các thùng khỏe mạnh để tránh lây lan.
- Xử lý nguồn bệnh:
- Đối với các bệnh thối ấu trùng nhẹ: Loại bỏ các cầu ong bị bệnh nặng, tiêu hủy bằng cách đốt. Vệ sinh, khử trùng thùng ong bằng cồn hoặc nước vôi.
- Đối với bệnh thối ấu trùng tuổi nhỏ (AFB): Bệnh này rất nguy hiểm. Cách xử lý triệt để nhất là tiêu hủy toàn bộ đàn ong và thùng ong bằng cách đốt. Không nên cố gắng cứu chữa vì rất dễ tái phát và lây lan diện rộng.
- Đối với bọ ve Varroa: Sử dụng các loại thuốc đặc trị bọ ve theo hướng dẫn của nhà sản xuất và cơ quan thú y. Luân phiên các loại thuốc để tránh bọ ve kháng thuốc.
- Đối với sâu keo: Bắt trực tiếp sâu và nhộng. Vệ sinh sạch sẽ đáy thùng. Có thể dùng bẫy hoặc thuốc sinh học.
- Hỗ trợ đàn ong: Sau khi xử lý nguồn bệnh, cần tăng cường dinh dưỡng cho đàn ong bằng cách cho ăn bổ sung nước đường, bánh phấn để ong nhanh hồi phục và xây dựng lại quân số.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu không chắc chắn về loại bệnh hoặc cách xử lý, nên tìm kiếm sự tư vấn từ các cán bộ khuyến nông hoặc người nuôi ong giàu kinh nghiệm.
Kỹ thuật thu hoạch mật ong đúng cách
Thu hoạch mật ong là thành quả của cả quá trình chăm sóc, nhưng cũng cần thực hiện đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật để đảm bảo chất lượng mật và không làm ảnh hưởng xấu đến đàn ong.
Thời điểm thu hoạch mật ong
Chọn đúng thời điểm thu hoạch là yếu tố quan trọng để có được mật ong chín, chất lượng cao và hàm lượng nước thấp.
- Dựa vào nguồn hoa: Thu hoạch mật khi nguồn hoa đang vào vụ chính, ong mang về nhiều mật.
- Dựa vào cầu ong: Mật đã chín khi ong thợ đã vít nắp các lỗ tổ chứa mật bằng sáp trắng. Cầu ong có khoảng 2/3 diện tích được vít nắp trở lên là có thể thu hoạch được. Mật chưa vít nắp là mật non, hàm lượng nước cao, dễ bị lên men hỏng.
- Thời tiết: Nên thu hoạch vào ngày nắng ráo để mật đặc hơn.
Các bước thu hoạch an toàn, hiệu quả
Quá trình thu hoạch cần được thực hiện cẩn thận để không gây xáo trộn đàn ong và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Chuẩn bị: Mặc đồ bảo hộ đầy đủ. Chuẩn bị các dụng cụ cần thiết: bình xịt khói, dao nạy cầu, chổi quét ong, dao cắt vít nắp, xô đựng cầu ong đã cắt nắp, máy quay mật, dụng cụ lọc mật, thùng đựng mật.
- Xịt khói: Xịt khói nhẹ vào cửa thùng ong và dưới nắp thùng. Đợi vài phút cho ong ổn định.
- Lấy cầu ong: Mở nắp thùng, dùng dao nạy cầu nhẹ nhàng nạy từng cầu ong đầy mật đã vít nắp.
- Quét ong: Dùng chổi chuyên dụng quét nhẹ nhàng hết ong thợ ra khỏi cầu. Đặt cầu vào xô hoặc thùng chuyên dụng để mang đến nơi quay mật, tránh ong bay theo.
- Cắt vít nắp: Tại khu vực quay mật (nên ở xa trại ong để tránh ong bu vào), dùng dao chuyên dụng (dao rung nhiệt hoặc dao thường) cắt bỏ lớp sáp vít nắp trên bề mặt các lỗ tổ chứa mật. Lớp sáp này gọi là sáp vít nắp, là phụ phẩm có giá trị.
- Quay mật: Đặt các cầu ong đã cắt vít nắp vào máy quay mật. Quay máy với tốc độ từ chậm đến nhanh dần để lực ly tâm đẩy mật ra khỏi lỗ tổ, văng vào thành máy.
- Lọc mật: Mật sau khi quay sẽ chảy xuống đáy máy. Mở van cho mật chảy qua rây lọc để loại bỏ xác ong, sáp vụn và các tạp chất khác.
- Đóng gói và bảo quản: Mật sau khi lọc được đựng trong các thùng chứa sạch sẽ, đậy kín.
- Trả cầu ong: Sau khi quay hết mật, trả các cầu ong rỗng về lại thùng cho đàn ong. Ong thợ sẽ dọn dẹp và sửa chữa lại cầu để ong chúa tiếp tục đẻ hoặc ong thợ tích trữ mật mới.
Lợi ích kinh tế từ kỹ thuật nuôi ong mật
Áp dụng thành thạo kỹ thuật cách nuôi ong mật không chỉ giúp duy trì đàn ong khỏe mạnh mà còn mở ra nhiều nguồn thu nhập đáng kể cho người nuôi.
- Bán mật ong: Đây là nguồn thu chính. Mật ong chất lượng cao, được sản xuất đúng kỹ thuật sẽ có giá trị thị trường tốt. Năng suất mật có thể đạt vài chục kg đến cả trăm kg mỗi đàn mỗi năm tùy loại ong, nguồn hoa và kỹ thuật chăm sóc.
- Bán phấn hoa: Ong thợ thu thập phấn hoa và mang về tổ làm thức ăn. Người nuôi có thể đặt bẫy phấn hoa ở cửa thùng để thu hoạch. Phấn hoa có giá trị dinh dưỡng cao, được sử dụng làm thực phẩm chức năng.
- Bán sáp ong: Sáp vít nắp và sáp từ các cầu ong cũ có thể được nấu chảy, lọc và bán. Sáp ong được dùng trong nhiều ngành công nghiệp (mỹ phẩm, nến…).
- Bán sữa ong chúa: Sữa ong chúa là sản phẩm do ong thợ tiết ra để nuôi ấu trùng chúa. Đây là sản phẩm có giá trị kinh tế rất cao, đòi hỏi kỹ thuật nuôi ong chúa và thu hoạch chuyên biệt.
- Bán keo ong (Propolis): Ong thu thập nhựa cây và trộn với nước bọt tạo thành keo ong để trám kín các khe hở trong tổ. Keo ong có đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm, được sử dụng trong y học và thực phẩm chức năng.
- Bán ong giống (chia đàn): Khi đàn ong phát triển mạnh, người nuôi có thể chủ động chia đàn và bán các đàn ong giống mới cho những người muốn bắt đầu nuôi ong hoặc mở rộng quy mô.
- Dịch vụ thụ phấn: Ong mật là tác nhân thụ phấn quan trọng cho nhiều loại cây trồng (cây ăn quả, rau màu…). Người nuôi có thể cho thuê đàn ong để thụ phấn, mang lại nguồn thu nhập đáng kể và góp phần tăng năng suất cho ngành trồng trọt.
Việc áp dụng đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật giúp tối đa hóa năng suất từ tất cả các sản phẩm trên, nâng cao hiệu quả kinh tế của trại ong.
Kết luận
Nuôi ong mật là một nghề tiềm năng nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và trên hết là việc nắm vững kỹ thuật cách nuôi ong mật. Từ việc lựa chọn giống ong, chuẩn bị cơ sở vật chất ban đầu, đến các kỹ thuật quản lý đàn, phòng trừ sâu bệnh và thu hoạch, mỗi bước đều có vai trò quan trọng. Bằng cách áp dụng đúng và đủ các kỹ thuật đã trình bày, bà con nông dân và người chăn nuôi mới sẽ có thể xây dựng được những đàn ong khỏe mạnh, cho năng suất cao, góp phần cải thiện kinh tế gia đình.
Hãy bắt đầu từ những bước nhỏ, học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước và không ngừng cập nhật kiến thức. Thành công sẽ đến với những người thực sự tâm huyết và làm việc theo đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật. Chúc bà con thành công với nghề nuôi ong đầy thú vị và hữu ích này!
Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về một khía cạnh cụ thể nào đó của kỹ thuật cách nuôi ong mật hoặc cần tư vấn thêm, đừng ngần ngại tìm kiếm thông tin từ các nguồn đáng tin cậy hoặc liên hệ với các chuyên gia trong ngành ong.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
- Nuôi ong mật có khó không đối với người mới bắt đầu? Nuôi ong mật đòi hỏi sự tìm hiểu và kiên nhẫn, nhưng nếu bắt đầu với quy mô nhỏ và áp dụng đúng kỹ thuật cách nuôi ong mật cơ bản, người mới bắt đầu hoàn toàn có thể thành công.
- Cần đầu tư bao nhiêu ban đầu để bắt đầu nuôi ong? Chi phí ban đầu phụ thuộc vào quy mô và loại ong bạn chọn nuôi (ong nội thường rẻ hơn ong ngoại). Chi phí bao gồm thùng ong, ong giống, dụng cụ bảo hộ và các dụng cụ cơ bản khác.
- Khi nào thì có thể thu hoạch mật ong? Thời điểm thu hoạch mật ong phụ thuộc vào nguồn hoa và tình trạng của đàn ong. Khi cầu ong có khoảng 2/3 diện tích trở lên được vít nắp sáp trắng (dấu hiệu mật đã chín), đó là lúc thích hợp để thu hoạch.
